سطح پایین تستوسترون
یکی از مهم‌ترین هورمون‌های جنسی مردانه، تستوسترون نام دارد که علاوه بر وظایف مهم در نیازهای جنسی، سلامت استخوان‌ها، افزایش توده عضلانی، افزایش توده استخوانی و تامین گلبول‌های قرمز را به عهده دارد. هورمون تستوسترون توسط بیضه‌ها تولید می‌شود. محققان در حال باز کردن رمز و رازهایی هستند که نشان می‌دهد میزان کم تستوسترون با سلامت کلی مردان ارتباط دارد. دیابت، سندرم متابولیک و چاقی همه با سطح پایین تستوسترون در ارتباط هستند. آیا سطح پایین تستوسترون ضعف در سلامت را نشان می‌دهد؟ یک مطالعه درمورد سطح پایین تستوسترون در 2100 مرد بالای 45 سال نشان داده است که در موارد زیر احتمال پایین بودن تستوسترون بیشتر است:
- 2.4 برابر بیشتر برای مردان چاق
- 2.1 برابر بیشتر برای مردان دیابتی
- 1.8 برابر بیشتر برای مردان مبتلا به فشار خون
چاقی و سطح پایین تستوسترون
چاقی و سطح پایین تستوسترون ارتباط تنگاتنگی دارند. مردان چاق به احتمال زیاد سطح تستوسترون آن‌ها کم است. مردانی که تستوسترون بسیار کمی دارند نیز احتمال چاقی در آن‌ها بیشتر است. سلول‌های چربی تستوسترون را به استروژن متابولیزه می‌کنند و باعث کاهش سطح تستوسترون می شوند. استروژن گروهی از هورمون‌های جنسی زنانه است که کاهش آن منجر به برخی از بیماری‌ها و تغییرات فیزیکی می‌شود. همچنین، چاقی میزان هورمون جنسی متصل به گلوبولین (SHBG) را کاهش می‌دهد. SHBG کمتر به معنی تستوسترون آزاد کمتر است. کاهش وزن از طریق ورزش می‌تواند سطح تستوسترون را افزایش دهد.
دیابت و سطح پایین تستوسترون
ارتباط بین دیابت و سطح پایین تستوسترون کاملاً ثابت شده است. مردان مبتلا به دیابت به احتمال زیاد تستوسترون پایینی دارند و مردان با سطح پایین تستوسترون احتمال دارد بعداً به دیابت مبتلا شوند. تستوسترون در پاسخ به انسولین به بافت‌های بدن کمک می کند تا قند خون بیشتری را بگیرند. در مردان با سطح پایین تستوسترون بیشتر اوقات مقاومت به انسولین وجود دارد و برای طبیعی نگه داشتن قند خون نیاز به تولید انسولین بیشتری دارند. بیشتر در آزمایش‌ها به طور تصادفی مشخص می‌شود که نیمی از مردان مبتلا به دیابت دارای سطح پایین تستوسترون هستند.
سندرم متابولیک و سطح پایین تستوسترون
سندرم متابولیک (Metabolic syndrome) نام بیماری است که شامل وجود سطح غیر طبیعی کلسترول، فشار خون بالا، چاقی دور کمر و قند خون بالا است. سندرم متابولیک خطر حملات قلبی و مغزی را افزایش می‌دهد. مطالعات نشان می‌دهد که در مردان با سطح پایین تستوسترون احتمال ابتلا به سندرم متابولیک بیشتر است. در مطالعات کوتاه مدت، جایگزینی تستوسترون باعث بهبود سطح قند خون می‌شود. تستوسترون درمانی خطر بیماری قلبی را افزایش می‌دهد، بنابراین برای درمان سندرم متابولیک استفاده نمی‌شود.
بیماری‌های قلبی و سطح پایین تستوسترون
تستوسترون اثرات مختلفی بر رگ‌ها دارد. بسیاری از متخصصان معتقدند که تستوسترون در افزایش میزان بیماری‌های قلبی و فشار خون بالا موثر است که مردان در سنین پایین را بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهد. با این استدلال تستوسترون بالا ممکن است برای قلب مضر باشد اما سطح پایین تستوسترون به مقاومت به انسولین، چاقی و دیابت مرتبط است. هر یک از این مشکلات خطر قلبی عروقی را افزایش می‌دهد. در مردان مبتلا به دیابت و تستوسترون پایین نیز احتمال میزان آترواسکلروز یا تصلب شرایین بالاتر است. در هر حال مقدار مشخصی تستوسترون برای عروق سالم لازم است زیرا به استروژن تبدیل می‌شود و از عروق در برابر آسیب محافظت می‌کند. هنوز هیچ مطالعه‌ای نشان نمی‌دهد که جایگزینی تستوسترون از قلب محافظت می‌کند یا از حملات قلبی جلوگیری می‌کند.
افسردگی و سطح پایین تستوسترون
در مطالعه‌ای که روی 4000 مرد بالای 70 سال انجام شد، کسانی که کمترین سطح تستوسترون را داشتند بیش از دو برابر در معرض افسردگی قرار داشتند. پیوند بین افسردگی و سطح پایین تستوسترون حتی پس از دخیل کردن عواملی دیگر همچون سن، سلامت عمومی، چاقی و سایر متغیرها باقی ماند.
اختلال نعوظ و سطح پایین تستوسترون
مشکلات نعوظ و میل جنسی از علائم رایج سطح پایین تستوسترون است. در حالی که بیشتر اختلال نعوظ در مردان مسن به علت تصلب شرایین (گرفتگی دیواره سرخرگ‌ها) ایجاد می‌شود، ارزیابی تستوسترون پایین ضروری می‌باشد.
بیماری اس ام ای در کودکان و بزرگسالان چیست؟ | بیماری SMA در کودکان و بزرگسالان
دلایل کمبود تستوسترون در مردان
کمبود تولید هورمون‌های جنسی یا عدم تولید آن توسط غدد جنسی، هیپوگنادیسم (Hypogonadism) نامیده می‌شود. پس از 30 سالگی به طور طبیعی سطح تستوسترون در مردان کاهش می‌یابد. سطح پایین تستوسترون در مردان به جز سن دلایل دیگری نیز می‌تواند داشته باشد:
- آسیب یا ضربه به بیضه
- فقدان بیضه به طور مادرزادی
- برداشتن بیضه‌ها برای درمان سرطان
- شیمی درمانی / پرتو درمانی
- استفاده از داروهای ضد افسردگی
- استفاده از داروهای مسکن
- بیماری‌های خود ایمنی
- دیابت نوع 2
- بیماری کبدی
- بیماری کلیوی
- ایدز / HIV
آپنه خواب چیست؟ + علائم و درمان
علائم تستوسترون پایین در مردان
هنگامی که سطح تستوسترون در مردان پایین باشد علائمی را ایجاد می‌کند که در مردی با مرد دیگر متفاوت است که عبارتند از:
- میل جنسی کم
- اختلال در نعوظ
- کاهش حجم منی
- ریزش موی سر و بدن
- خستگی
- سینه‌های بزرگ شده
- کاهش توده عضلانی
- کاهش توده استخوانی
- افزایش چربی بدن، چاقی
- تغییرات خلق و خو (افسردگی، زود رنجی، عدم تمرکز)
- کاهش سطح حافظه
- کوچک بودن بیضه‌ها
- کم خونی
- کمبود خواب
- نازک ماندن صدا (کلفت و مردانه نشدن آن)
- چروک شدن پوست
- مشکل در پیدا کردن کلمات حین حرف زدن
- ناباروری
تشخیص سطح پایین تستوسترون | تفسیر آزمایش تستوسترون در مردان
آزمایش ساده خون از طریق خونگیری از ورید بازویی می‌تواند سطح پایین تستوسترون و یا افزایش تستوسترون را نشان دهد. برای انجام آزمایش تستوسترون نیازی به ناشتا بودن نیست اما از آنجایی که بیشترین مقدار تستوسترون در ساعات اولیه صبح به ویژه ساعت 7 وجود دارد بهتر است نمونه گیری در این ساعت انجام شود و از یک یا دو روز قبل مصرف برخی از داروها با مشورت پزشک قطع شود. عموما در تفسیر نتیجه آزمایش تستوسترون مقدار 300 تا 1000 نانو گرم در هر دسی لیتر (ng/dL) یا به عبارت دقیق‌تر 280 تا 1100 نانوگرم در هر دسی لیتر است که برای هر رنج سنی و جنسیت مقادیر متفاوتی دارد. در مردان بالغ (بالاتر از 20 سال) باید میزان هورمون تستوسترون بیشتر از 300 نانوگرم در هر دسی لیتر باشد در غیر این صورت نیاز به آزمایش‌های بیشتری خواهد بود. بررسی و تفسیر دقیق نتایج حاصل از آزمایش به عهده پزشک معالج است زیرا فاکتورهایی همچون سلامت جسمانی، سن و جنسیت بیمار نیز باید در نظر گرفت. (در زنان نیز مقدار اندکی هورمون تستوسترون وجود دارد)
بیماری کرون چیست ؟ (آیا بیماری کرون خطرناک است؟) | علائم + درمان
عوارض افزایش تستوسترون در مردان
هورمون تستوسترون تا حدی برای بدن مرد لازم است و کاهش یا افزایش آن منجر به بروز عوارض ناخواسته می‌شود. استفاده از مکمل‌های تستوسترون، تومور بیضه یا تومور آدرنال (CAH) و همچنین مصرف مکمل‌های ورزشی می‌تواند از دلایل افزایش تستوسترون در مردان باشد. افزایش تستوسترون در مردان باعث می‌شود که:
- نوع پوست تغییر کند (معمولا پوست چرب‌تر می‌شود)
- مایع اضافی در بدن جمع شده و باعث ورم کردن پا می‌شود
- بلوغ زودرس اتفاق بیفتد
- میل جنسی بیش از حد زیاد شود
- فشار خون بالا رود
- رویش موهای زائد زیاد شود
- رفتارهای پر خطر افزایش یابد
- پرخاشگر باشد
- تعداد گلبول‌های قرمز خون بالا باشد
- نابارور شوند.
سندرم خستگی مزمن نشانه چیست ؟ | خستگی مزمن کرونا + درمان
درمان کمبود تستوسترون در مردان
رایج‌ترین درمان شناخته شده برای جبران سطح پایین تستوسترون در مردان، درمان جایگزینی تستوسترون (TRT) است که به روش‌های زیر انجام می‌شود:
- ترزیق
- چسب‌های پوستی یا پچ
- ژل موضعی حاوی تستوسترون
- قرص مکیدنی
- کاشت کپسول
برای رهایی از علائم ناشی از سطح پایین تستوسترون باید درمان پیوسته انجام گیرد که بین 4 تا 6 هفته و حتی بیشتر ممکن است زمان ببرد. در کنار درمان پزشکی بهتر است به عنوان مکمل از مواد غذایی زیر استفاده شود:
- لوبیا
- مارچوبه
- تخم مرغ به خصوص زرده
- غلات غنی شده
- جو دو سر
- گوشت گاو
- ماهی سالمون
- شاه ماهی
- ماهی ساردین
- میگو
- قارچ
- آب پرتقال
- شیر غنی شده با ویتامین D
- دمنوش گیاه علف بز شاهی
- زنجبیل
