زخم معده چیست؟ | اولسر پپتیک
اگر در قسمت داخلی معده یا قسمت فوقانی روده کوچک دچار زخم باز شوید، دچار زخم معده می‌شوید. زخم معده زمانی اتفاق می‌افتد که اسیدهای معده لایه محافظ مخاط دستگاه گوارش را بیرون می‌کشند. با بروز زخم معده ممکن است هیچ علائمی نداشته باشید و یا شاید احساس ناراحتی یا درد سوزناک داشته باشید که حتی خواب را هم مختل می‌کند. زخم معده می‌تواند منجر به خونریزی داخلی شود که گاهی اوقات به این معنی است که در بیمارستان به تزریق خون نیاز دارید.
انواع زخم گوارشی
دو نوع زخم گوارشی وجود دارد:
- زخم معده گاستریت: بیماری گاستریت معده در پوشش معده خود مشاهده می‌شود.
- زخم اثنی عشر: زخم اثنی عشر در انتهای بالای روده کوچک ظاهر می‌شود.
زخم معده بیشتر در خانم ها دیده می‌شود اما پس از یائسگی میزان شیوع زخم معده در بانوان و آقایان برابر می‌شود. به طور کلی در هر سنی بروز زخم معده شایع است اما با بالا رفتن سن شانس بروز زخم معده افزایش می‌یابد.
علت زخم معده
زخم‌ها زمانی ایجاد می شوند که شیره گوارشی به دیواره معده یا روده کوچک آسیب برساند. اگر لایه مخاطی بیش از حد نازک شود یا معده بیش از حد اسید تولید کند، روده نیز آن را احساس می‌کند. دو علت عمده زخم معده عبارتند از:
- باکتری‌ها: این بیماری هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) نامیده می‌شود. لزوما همه افراد مبتلا به هلیکوباکتر پیلوری دچار زخم معده نمی‌شوند اما در برخی دیگر هلیکوباکتر پیلوری می‌تواند مقدار اسید را افزایش دهد، لایه محافظ مخاط را تجزیه کرده و دستگاه گوارش را تحریک کند. پزشکان از نحوه انتشار عفونت هلیکوباکتر پیلوری مطمئن نیستند و فکر می‌کنند ممکن است از طریق تماس نزدیک مانند بوسیدن از فردی به فرد دیگر منتقل شود. همچنین ممکن است H. pylori را از غذا و آب آلوده منتقل شود.
- مسکن‌های خاص: اگر اغلب و به مدت طولانی از آسپرین استفاده می‌کنید، به احتمال زیاد دچار زخم معده می‌شوید. همین امر در مورد سایر داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) صدق می‌کند که شامل ایبوپروفن و ناپروکسن هستند. داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی بدن شما را در برابر ساختن یک ماده شیمیایی که به محافظت از دیواره داخلی معده و روده کوچک در برابر اسید معده کمک می‌کند ،محافظت می‌کنند. انواع دیگر داروهای درد مانند استامینوفن منجر به زخم معده نمی‌شوند.
سیگار کشیدن و نوشیدن الکل نیز می‌تواند احتمال ابتلا به زخم را در شما افزایش دهد. استرس و خوردن غذاهای تند زیاد باعث زخم معده نمی‌شود اما آنها می‌توانند زخم ها را بدتر کرده و درمان آنها را سخت‌تر کنند.
بهترین غذاهای سبک برای معده درد
علائم زخم معده
به احتمال زیاد بین سینه‌های خود خود احساس سوزش یا ناراحتی می‌کنید به خصوص هنگامی که معده خالی است مانند بین وعده‌های غذایی یا در شب متوجه سوزش معده می‌شوید. در صورت خوردن غذا یا مصرف آنتی اسید (داروی ضد اسید) درد ممکن است برای مدتی متوقف شود اما دوباره عود کند. درد می‌تواند چند دقیقه یا چند ساعت طول بکشد و ممکن است روزها یا هفته‌ها بیاید و برود. علائم دیگر زخم معده شامل موارد زیر است:
- احساس نفخ
- آروغ زدن
- احساس سیری
- کمبود اشتها یا کاهش وزن
- حالت تهوع
- مدفوع خونین یا تیره
- استفراغ
- سوزش سر دل بعد از خوردن آب پرتقال، قهوه یا مصرف آسپرین
- علائم کم خونی مانند سرگیجه، ضعف، خستگی و رنگ پریدگی
زخم‌های کوچک ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکنند اما در صورت مشاهده هر یک از این علائم، به پزشک مراجعه کنید.
علائم زخم معده بدخیم
هنگامی که زخم معده باعث خونریزی می‌شود و مدفوع به رنگ تیره و قیری رنگ در می‌آید باید هرچه سریع‌تر درمان آغاز شود زیرا نشان از زخم معده بدخیم است. هرچقدر زخم معده بزرگتر باشد خطر بدخیم بودن آن افزایش می‌یابد. عموما زخم معده اثنی عشر سرطانی نمی‌شود اما گاستریت معده و هلیکوباکتر پیلوری خطر سرطانی بودن را افزایش می‌دهند.
12 راهکار برای درمان ترش کردن معده
علائم زخم معده و اثنی عشر
زخم اثنی عشر نسبت به زخم معده شیوع بیشتری دارد که بیشتر در مردان و معمولا در افرادی که بین 20 تا 45 سال سن دارند دیده می‌شود. زخم معده عموما در افراد بالای 50 سال دیده می‌شود. علائم زخم اثنی عشر و زخم معده شبیه به هم است و تشخیص دقیق آن به عهده پزشک معالج است.
تشخیص زخم معده
پزشک در مورد علائم، اینکه آیا NSAIDs و داروهایی را که مصرف می‌کنید یا سابقه پزشکی سوال خواهد کرد. همچنین شما را از نظر نفخ شکم و درد بررسی می‌کنند که گاه همین موارد برای تشخیص زخم معده کافی است. احتمال دارد پزشک تقاضای نوع خاصی از اشعه ایکس (بلع باریوم) یا آزمایشی به نام آندوسکوپی داشته باشد. از طریق آندوسکوپی یک لوله نازک و خمیده را از گلو و معده و روده کوچک شما عبور می‌دهند که لوله دارای یک دوربین در انتها است تا بتوانند پوشش زخم را بررسی کنند که ممکن است یک قطعه کوچک از پوشش معده را برای آزمایش هلیکوباکتر پیلوری بردارند که به آن بیوپسی گفته می‌شود. آزمایش خون، تست تنفس و مدفوع نیز می‌تواند وجود باکتری‌ها را بررسی کند.
درمان زخم معده
برخی از زخم‌های معده خود به خود بهبود می‌یابند اما اگر آنها را درمان نکنید زخم ها عود کرده که می‌توانند دیواره رگ‌های خونی در معده یا روده کوچک شما را از بین ببرند. زخم‌ها همچنین می‌توانند یک سوراخ از داخل مخاط را گشادتر کرده و عفونت کنند یا اینکه آنها می‌توانند باعث ورم شوند که ممکن است مانع از حرکت غذا از معده به روده کوچک شود. اگر هلیکوباکتر پیلوری مقصر زخم معده باشد پزشک ممکن است ترکیبی از آنتی بیوتیک‌ها را برای از بین بردن آن تجویز کند. اگر آسپرین و سایر NSAID ها باعث زخم معده شده باشند، ممکن است لازم باشد دوز مصرفی آنها را کاهش دهید یا مصرف آنها را به طور کامل قطع کنید و یا از مسکن دیگری استفاده کنید. همچنین پزشک ممکن است داروهای ضد اسید برای مبارزه با اسید معده یا دارویی برای کاهش اسید تجویز کند. به طور کلی داروهای درمان زخم معده عبارتند از:
- آنتی بیوتیک‌ها: اگر زخم معده توسط باکتری H. pylori ایجاد شده باشد، آنتی بیوتیک‌ها می‌توانند زخم را درمان کنند. معمولاً پزشک ترکیبی از چندین آنتی بیوتیک با داروهای سوزش سر دل را تجویز می‌کند.
- درمان سه گانه: درمان سه گانه ترکیبی از دو آنتی بیوتیک مانند آموکسی سیلین و کلاریترومایسین با مهار کننده پمپ پروتون (PPI) است. در صورت حساسیت به پنی سیلین، پزشک می‌تواند مترونیدازول (Flagyl) را جایگزین آموکسی سیلین کند. اگر دوره‌های مکرر این آنتی بیوتیک‌ها را تجربه کرده‌اید یا در برابر کلاریترومایسین یا مترونیدازول مقاوم هستید، درمان چهارگانه با دو آنتی بیوتیک (مانند مترونیدازول و تتراسایکلین) به همراه بیسموت و مهار کننده پمپ پروتون بهترین عملکرد را دارد. شما باید تمام داروها را برای 10-14 روز مصرف کنید.
- مهار کننده های پمپ پروتون (PPI): مهار کننده‌های پمپ پروتون کاهنده اسید هستند. این داروها شامل اسومپرازول (Nexium) و امپرازول (Prilosec) هستند.
- بیسموت: بیسموت دارویی است که زخم را می‌پوشاند و از اسید معده محافظت می‌کند. همچنین بیسموت می‌تواند به از بین بردن عفونت‌های هلیکوباکتر پیلوری کمک کند. پزشکان معمولاً آنتی بیوتیک را تجویز می‌کنند.
- مسدود کننده‌های H2: مسدود کننده‌های H2، مسدود کننده‌های گیرنده هیستامین یا آنتاگونیست گیرنده H2 نامیده می‌شوند. مسدود کننده‌های H2 یک ماده شیمیایی طبیعی به نام هیستامین را مسدود می‌کنند که باعث می‌شود معده اسید بسازد. مسدود کننده‌های H2 شامل سایمتیدین (Tagamet) ، فاموتیدین (Pepcid) و رانیتیدین (Zantac) است.
- آنتی اسیدها: آنتی اسیدها (ضد اسید) ممکن است علائم زخم معده را برای مدت کوتاهی تسکین دهند اما زخم‌ها را درمان نمی‌کنند. مصرف آنتی اسید نیز می‌تواند آنتی بیوتیک ها را از کار باز دارد. قبل از مصرف آنتی اسید برای بیماری زخم معده با پزشک خود مشورت کنید.
عمل جراحی زخم معده | درمان قطعی زخم معده
اگر زخم معده جدی دارید که مدام بر‌می‌گردد و با مصرف دارو بهبود نمی‌یابد پزشک ممکن است جراحی را پیشنهاد کند. اگر زخمی دارید که باعث خونریزی می‌شود به جراحی اورژانسی نیاز دارید. جراح منبع خونریزی را که معمولاً یک شریان کوچک در قاعده زخم است را شناسایی کرده و آن را برطرف می‌کند. زخم معده ممکن است عود کند، مشکلاتی در کبد ایجاد کند و یا ممکن است دچار سندرم دامپینگ (Dumping syndrome) شوید که باعث درد مزمن شکمی، اسهال، استفراغ یا تعریق بعد از غذا می‌شود.
درمان زخم معده چقدر طول می‌کشد؟
اگر زخم معده در مراحل اولیه تشخیص داده شود طوری که هنوز پیشرفت چندانی نداشته است معمولا 2 تا 3 ماه درمان آن طول می‌کشد. هرچقدر بیشتر از زخم معده بگذرد زخم کهنه‌تر می‌شود که نیاز به زمان طولانی‌تری برای درمان دارد. در صورتی که از جراحی برای درمان زخم معده استفاده شده باشد باید قبل از مرخص شدن قادر به خوردن غذای جامد مانند بیسکوییت باشید طوری که هیچ دردی را احساس نکنید و استفراغ نداشته باشید. پس از مرخص شدن در مصرف مواد غذایی باید به تدریج از جامدات به سمت مایعات پیش بروید که با توجه به تحمل بدنی بیمار مدتی طول می‌کشد تا بتوانید به زندگی عادی برگردید.
درمان خانگی زخم معده
درمان خانگی زخم معده به تنهایی توصیه نمی‌شود بلکه باید در کنار درمان دارویی – پزشکی به صورت مکمل استفاده شود. در درمان خانگی زخم معده رعایت موارد زیر الزامی است:
- پرهیز از استرس
- انجام ورزش‌های آرام بخش مانند یوگا
- پرهیز از استعمال دخانیات
- پرهیز از مصرف الکل
- پرهیز از مصرف غذاهای شور، چرب و تند
- پرهیز از مصرف کافئین
- پرهیز از اضافه وزن
کلونوسکوپی چیست و چگونه انجام می‌شود؟
برای زخم معده چی بخوریم؟ | بهترین غذا برای زخم معده
مصرف مواد غذایی زیر در کنار درمان دارویی منجر به تسریع در بهبود و کاهش علائم می‌شود. بهترین مواد غذایی برای درمان زخم معده عبارتند از:
- عسل
- زنجبیل
- زردچوبه
- بابونه
- شیرین بیان
- آلوئه ورا
- ماست پروبیوتیک
- میوه مانند گیلاس، سیب، لیمو، موز، توت فرنگی، تمشک، بلوبری و ...
- هویج
- بلغور جو دو سر
- چای سبز
