کم کاری تیروئید چیست؟
کم کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدی (Hypothyroidism) یک اختلال شایع است که غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تیروئید تولید نمی‌کند. غده تیروئید در قسمت جلویی پایین گردن قرار دارد که غده آزاد شده توسط آن از طریق جریان خون عبور کرده و تقریبا روی همه قسمت‌های بدن از قلب و مغز تا عضلات و پوست تاثیر می‌گذارد.
تیروئید نحوه استفاده سلول‌های بدن از انرژی حاصل از غذا را کنترل می‌کند که این فرآیند متابولیسم نامیده می‌شود. متابولیسم بدن بر دمای بدن، ضربان قلب و میزان سوزاندن کالری تأثیر می‌گذارد. اگر هورمون تیروئید کافی نداشته باشید، روند کار عادی بدن کند شده که بدان معناست بدن انرژی کمتری تولید می‌کند و سوخت و ساز بدن کم می‌شود.
علائم کم کاری تیروئید چیست؟
علائم کم کاری تیروئید ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تغییرات در چرخه قاعدگی
- یبوست
- افسردگی
- خشکی مو و ریزش مو
- پوست خشک
- افزایش کلسترول
- خستگی
- حساسیت بیشتر به سرما
- صدای خشن
- درد، سفتی و تورم مفصل و عضلات
- مشکلات حافظه
- ضعف عضلانی
- صورت پف کرده
- ضربان قلب آهسته
- بزرگ شدن غده تیروئید (گواتر)
- افزایش بدون دلیل وزن یا کاهش وزن
- سندرم تونل کارپال
عمل تونل کارپال دست چیست؟ | درمان خانگی تونل کارپال دست
علائم کم کاری تیروئید در کودکان و نوزادان
نوزادان مبتلا به کم کاری تیروئید ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند. در صورت بروز علائم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- دست و پای سرد
- یبوست
- خواب آلودگی شدید
- گریه ناشی از گرسنگی
- رشد کم یا عدم رشد
- تون عضلانی پایین (فلاپی نوزادی)
- زردی مداوم (زردی پوست و سفیدی چشم)
- عادات غذایی نامناسب
- صورت پف کرده
- نفخ معده
- زبان متورم
- فتق ناف
کودکان و نوجوانان دچار کم کاری تیروئید نیز ممکن است با علائم و نشانه‌هایی باشند که در بزرگسالان دیده می‌شود، علائم کم کاری تیروئید در کودکان و نوجوانان عبارتند از:
- تأخیر در بلوغ
- تاخیر در رشد و قد کوتاه
- رشد ذهنی کند
- رشد کندتر دندان‌های دائمی
اگر شما یا کودک خود هر یک از این علائم را دارید با پزشک خود قرار ملاقات بگذارید. لازم به ذکر است که این علائم می‌تواند به دلیل سایر شرایط پزشکی باشد.
دلایل کم کاری تیروئید
شایع‌ترین علت کم کاری تیروئید، تیروئیدیت هاشیموتو است. تیروئیدیت هاشیموتو یک اختلال خود ایمنی است. با هاشیموتو بدن شما آنتی بادی‌هایی تولید می‌کند که به غده تیروئید حمله کرده و آن را از بین می‌برند. تیروئیدیت همچنین ممکن است در اثر عفونت ویروسی ایجاد شود. سایر دلایل کم کاری تیروئید عبارتند از:
پرتودرمانی در ناحیه گردن
درمان برخی سرطان‌ها مانند لنفوم نیاز به تابش اشعه در گردن دارد. تابش به سلول‌های تیروئید آسیب می‌رساند که این امر تولید هورمون را برای غده دشوارتر می‌کند.
درمان ید رادیواکتیو
این روش درمانی معمولاً برای افرادی تجویز می‌شود که بیش از حد غده تیروئید دارند که به بیماری پرکاری تیروئید معروف است. با این حال اشعه سلول‌های غده تیروئید را از بین می‌برد که معمولاً منجر به کم کاری تیروئید می‌شود.
استفاده از داروهای خاص
برخی از داروهای خاص برای درمان مشکلات قلبی، روانی و سرطان گاهی اوقات می‌توانند بر تولید هورمون تیروئید تأثیر بگذارند. این موارد شامل آمیودارون (Cordarone ، Pacerone)، اینترفرون آلفا و اینترلوکین 2 است.
جراحی تیروئید
جراحی برای برداشتن تیروئید منجر به کم کاری تیروئید می‌شود. اگر فقط بخشی از تیروئید برداشته شود ممکن است غده باقی مانده هنوز بتواند هورمون کافی برای نیازهای بدن تولید کند.
ید کم در رژیم غذایی
تیروئید برای تولید هورمون تیروئید به ید نیاز دارد. بدن شما ید نمی‌سازد بلکه آن را از طریق رژیم غذایی تأمین می‌کند. نمک خوراکی یددار غنی از ید است. سایر منابع غذایی ید شامل غذاهای دریایی، ماهی آب شور، تخم مرغ، لبنیات و جلبک دریایی است.
بارداری | کم کاری تیروئید و بارداری
دلیل کم کاری تیروئید در بارداری کاملا روشن نیست اما گاهی اوقات التهاب تیروئید پس از بارداری رخ می‌دهد که تیروئیدیت پس از زایمان نامیده می‌شود. زنان مبتلا به این بیماری معمولاً افزایش شدیدی در سطح هورمون تیروئید و به دنبال آن افت شدید تولید هورمون تیروئید دارند. اکثر زنان مبتلا به تیروئیدیت پس از زایمان عملکرد طبیعی تیروئید خود را باز می‌یابند.
مشکلات تیروئید هنگام تولد
برخی از نوزادان ممکن است با غده تیروئید متولد شوند که به درستی رشد نکرده یا به درستی کار نمی‌کند. به این نوع کم کاری تیروئید، کم کاری تیروئید مادرزادی گفته می‌شود. به همین دلیل نیاز است به هنگام متولد شدن، نوزادان را برای این بیماری غربالگری کنند.
آسیب یا اختلال غده هیپوفیز
به ندرت مشکل غده هیپوفیز می‌تواند در تولید هورمون تیروئید اختلال ایجاد کند. غده هیپوفیز هورمونی به نام هورمون محرک تیروئید (TSH) ایجاد می‌کند که به تیروئید شما می‌گوید چه مقدار هورمون باید تولید و آزاد شود.
اختلال در هیپوتالاموس
اگر هیپوتالاموس در مغز به اندازه کافی هورمونی به نام TRH تولید نکند، ممکن است یک شکل بسیار نادر از کم کاری تیروئید ایجاد شود. TRH بر ترشح TSH (هورمون محرک تیروئید) از غده هیپوفیز تأثیر می‌گذارد.
کم کاری تیروئید اولیه | کم کاری تیروئید ثانویه | کم کاری تیروئید سوم
کم‌کاری تیروئید به سه دسته‌ی اصلی اولیه، ثانویه، و سوم تقسیم می‌شود. تفاوت‌های این سه نوع کم‌کاری تیروئید به علت‌های مختلف ایجاد آنها و مکان اختلال در سیستم هورمونی بدن مربوط می‌شود:
۱. کم‌کاری تیروئید اولیه (Primary Hypothyroidism)
این نوع از کم‌کاری تیروئید به دلیل مشکل در خود غده تیروئید ایجاد می‌شود. علل اصلی آن عبارتند از:
- بیماری هاشیموتو: یک بیماری خودایمنی که باعث تخریب غده تیروئید می‌شود.
- کمبود ید: ید برای تولید هورمون‌های تیروئیدی ضروری است.
- درمان‌های تیروئید: مانند جراحی یا رادیوتراپی که می‌تواند منجر به کاهش عملکرد تیروئید شود.
۲. کم‌کاری تیروئید ثانویه (Secondary Hypothyroidism)
این نوع کم‌کاری تیروئید به دلیل مشکل در غده هیپوفیز (Pituitary gland) که هورمون تحریک‌کننده تیروئید (TSH) را تولید می‌کند، ایجاد می‌شود. علل آن شامل:
- تومورهای هیپوفیز: تومورهای هیپوفیز می‌توانند تولید TSH (هورمون محرک تیروئید) را کاهش دهند.
- آسیب به هیپوفیز: از جمله آسیب‌های فیزیکی، جراحی یا رادیوتراپی.
۳. کم‌کاری تیروئید سوم (Tertiary Hypothyroidism)
این نوع از کم‌کاری تیروئید به دلیل مشکل در هیپوتالاموس (Hypothalamus) که هورمون آزادکننده تیروتروپین (TRH) را تولید می‌کند، ایجاد می‌شود. این هورمون باعث تحریک هیپوفیز برای تولید TSH می‌شود. علل آن شامل:
- تومورها یا آسیب‌های هیپوتالاموس: تومورها یا آسیب‌های هیپوتالاموس می‌توانند تولید TRH را کاهش دهند.
- اختلالات مادرزادی: اختلالات مادرزادی که می‌تواند منجر به نقص در تولید TRH شود.
به طور کلی کم کاری تیروئید اولیه به دلیل مشکلی در خود غده تیروئید ایجاد می‌شود. کم کاری تیروئید ثانویه زمانی اتفاق می‌افتد که مشکل دیگری در توانایی تیروئید در تولید هورمون‌ها تداخل ایجاد کند. گاهی اوقات تیروئید کم کار که ناشی از مشکلی در هیپوتالاموس باشد، کم کاری تیروئید سوم نامیده می‌شود.
در کم‌کاری تیروئید اولیه، مشکل در خود تیروئید است. در کم‌کاری تیروئید ثانویه، مشکل در هیپوفیز بوده و در کم‌کاری تیروئید سوم، مشکل در هیپوتالاموس است. در کم‌کاری تیروئید اولیه، سطح TSH معمولاً بالا و سطح هورمون‌های تیروئیدی پایین است. در کم‌کاری تیروئید ثانویه و سوم، سطح TSH نیز ممکن است پایین یا نرمال باشد.
تشخیص صحیح نوع کم‌کاری تیروئید برای تعیین درمان مناسب اهمیت دارد. درمان ممکن است شامل مصرف هورمون‌های تیروئیدی مصنوعی و در موارد خاص، درمان مشکلات هیپوفیز یا هیپوتالاموس باشد.
5 راه پیشگیری از ام اس با ورزش و تغذیه
ریسک ایجاد کم کاری تیروئید
زنان به ویژه زنان مسن بیشتر از مردان به کم کاری تیروئید مبتلا می‌شوند. اگر عضوی از خانواده نزدیک مبتلا به بیماری خودایمنی باشد، احتمال کم کاری تیروئید نیز وجود دارد. سایر عوامل خطر عبارتند از:
- نژاد (سفید یا آسیایی)
- سن (پیرتر شدن)
- سفیدی زودرس موها
- اختلالات خود ایمنی مانند دیابت نوع 1، مولتیپل اسکلروزیس، آرتریت روماتوئید، بیماری سلیاک، بیماری آدیسون، کم خونی بدخیم یا کم‌خونی پرنیسیوز یا کم‌خونی پرنیشیوز و بیماری ویتیلیگو (برص)
- اختلال دو قطبی
- سندرم داون
- سندرم ترنر
همه چیز درباره بیماری آرتریت روماتوئید | علائم و درمان
بیماری اختلال دوقطبی چیست ؟ | علائم و درمان اختلال دوقطبی
تشخیص کم کاری تیروئید
اگر علائم کم کاری تیروئید دارید متخصص غدد و متابولیسم آزمایش خون را برای بررسی سطح هورمون‌ها تجویز می‌کند که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH)
- T4(تیروکسین)
سطح T4 پایین‌تر از حد معمول معمولاً به معنی کم کاری تیروئید است. با این حال در برخی افراد ممکن است سطح TSH افزایش یافته باشد در حالی که سطح T4 طبیعی است. به این کم کاری تیروئید تحت بالینی (خفیف) گفته می‌شود و اعتقاد بر این است که مرحله اولیه کم کاری تیروئید است. اگر نتایج آزمایش یا معاینه فیزیکی تیروئید غیرطبیعی باشد پزشک ممکن است سونوگرافی تیروئید یا اسکن تیروئید را برای بررسی گره تیروئید یا التهاب تیروئید تجویز کند.
درمان کم کاری تیروئید | داروی کم کاری تیروئید
در صورت کم کاری تیروئید، پزشک هورمون تیروئید مصنوعی T4 را برای شما تجویز می‌کند که این قرص هر روز خورده می‌شود. داروهای خاص دیگری وجود دارند که می‌توانند در جذب بدن از هورمون تیروئید مصنوعی اختلال ایجاد کنند. اطمینان حاصل کنید که پزشک شما از همه داروها، گیاهان و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید (از جمله محصولات بدون نسخه) مطلع است. برای بررسی سطح هورمون تیروئید به آزمایشات منظم خون نیاز است. ممکن است هر از چند گاهی نیاز به تنظیم دوز دارو داشته باشید البته تشخیص مقدار صحیح هورمون تیروئید مورد نیاز می‌تواند زمان بر باشد. پزشک 6 تا 8 هفته پس از شروع مصرف هورمون‌های مصنوعی و سپس هر 6 ماه یک بار آزمایش خون برای بررسی سطح TSH را تقاضا می‌کند. اگر دوز مصرفی شما بسیار زیاد باشد و مقدار زیادی هورمون دریافت کنید باعث عوارض جانبی زیر می‌شود:
- زیاد شدن اشتها
- ناتوانی در خوابیدن
- تپش قلب
- لرزش
افراد مبتلا به کم کاری تیروئید یا بیماری قلبی باید با دوز کم هورمون مصنوعی شروع کنند و سپس به تدریج مقدار آن را افزایش دهند تا قلب آنها بتواند با آن سازگار شود. هنگامی که دوز مناسب دریافت شد دیگر هیچ عارضه جانبی از طریق هورمون‌ها وجود نخواهد داشت اما با این حال مصرف دارو را متوقف نکنید زیرا علائم کم کاری تیروئید ممکن است دوباره برگردد. اگر حتی به اندازه 5کیلوگرم وزن بدن افزایش یا کاهش یابد ممکن است لازم باشد دوباره سطح TSH را بررسی کنید تا بررسی شود آیا مجدد دوز هورمون شما باید تنظیم شود یا خیر.
عوارض کم کاری تیروئید
کم کاری تیروئید درمان نشده ممکن است عوارضی ایجاد کند مانند:
کم کاری تیروئید و اختلال تعادل
زنان مسن اگر سطح هورمون تیروئید آنها خیلی پایین باشد بیشتر در معرض خطر اختلال تعادل هستند.
کم کاری تیروئید و گواتر
اگر تیروئید همیشه در تلاش برای تولید هورمون‌های بیشتر باشد غده می‌تواند متورم شده و ظاهر گلو و گردن شما را تغییر دهد و در بلعیدن نیز ممکن است مشکل داشته باشید.
کم کاری تیروئید و مشکلات قلبی
کم کاری تیروئید فرد را در معرض خطر بیماری‌های قلبی قرار می‌دهد و می‌تواند سطح LDL یا کلسترول بد را افزایش دهد. سطح بالای کلسترول ناشی از کم‌کاری تیروئید می‌تواند منجر به افزایش خطر بیماری‌های قلبی، آترواسکلروز (تصلب شرایین) و حمله قلبی شود.
کلسترول بالا نشانه چیست ؟ | عوارض و درمان کلسترول بالا در جوانی
کم کاری تیروئید و ناباروری
کمبود هورمون تیروئید ممکن است تولید تخمک را مختل کرده و باردار شدن را دشوارتر کند.
کم کاری تیروئید و درد مفصل
مقدار کم هورمون تیروئید می‌تواند باعث درد در مفاصل و عضلات و همچنین التهاب تاندون شود.
کم کاری تیروئید و مسائل بهداشت روان
هورمون‌های کم تیروئید می‌توانند باعث از بین رفتن حافظه یا تمرکز و همچنین کاهش علاقه به فعالیت‌هایی شوند که قبلاً از انجام آنها لذت می‌بردید. در صورت مشاهده این تغییرات به پزشک مراجعه کنید زیرا این تغییرات می‌تواند به دلیل افسردگی غیر مرتبط با تیروئید باشد.
درمان افسردگی فصلی با راهکارهای ساده
کم کاری تیروئید و چاقی
اگرچه کم کاری تیروئید ممکن است اشتهای شما را مهار کند اما با این حال شما می‌توانید وزن خود را افزایش دهید زیرا متابولیسم کند شده و کالری کافی نمی‌سوزانید.
مشکلات در رشد و تکامل (در کودکان)
کم‌کاری تیروئید شدید و درمان‌نشده در دوران کودکی می‌تواند منجر به نقص‌های شدید در رشد جسمانی و ذهنی شود. کمبود هورمون‌های تیروئیدی می‌تواند منجر به کوتاهی قد و تاخیر در رشد جسمی شود.
کم کاری تیروئید و نوروپاتی محیطی
با گذشت زمان هورمون‌های کم تیروئید می‌توانند به عصب محیطی آسیب برسانند. ممکن است در اندام خود احساس درد، گزگز یا بی حسی کنید.
کم کاری تیروئید و ریزش مو
غده تیروئدی هورمون تیروکسین را تولید می‌کند که نقش کنترل و محافظت از فولیکول مو را بر عهده دارد. هنگامی که ترشح هورمون‌ها کاهش می‌یابد مو ضعیف و شکننده شده که به دنبال آن شاهد ریزش مو خواهیم بود. اگر موارد زیر را مشاهده می‌کنید، احتمالا ریزش مو به دلیل کم کاری تیروئید باشد که البته تشخیص نهایی با پزشک است:
- ریزش موی پراکنده
- تغییر در بافت مو
- بعد از استحمام و هنگام خشک کردن مو بیش از 100 تار مو روی حوله دیده می‌شود
- مشاهده ریزش زیاد مو هنگام شانه کردن
- سفید شدن مو
کم کاری تیروئید و ورم پا
یکی دیگر از عوارض کم کاری تیروئید، ورم پا است که می‌تواند منجر به عفونت در پا شود. ورم پا می‌تواند به عصب فشار وارد کند. مفاصل پا می‌توانند سفت، ملتهب و در نهایت منجر به بیماری مفصلی آرتروپاتی شود.
کم کاری تیروئید و رشد کند جنین
کم کاری تیروئید در یک زن باردار می‌تواند روی جنین در حال رشد تأثیر بگذارد. در طول سه ماه اول بارداری، کودک تمام هورمون تیروئید را از مادر دریافت می‌کند. اگر مادر دچار کم کاری تیروئید باشد، کودک به اندازه کافی هورمون تیروئید دریافت نمی‌کند که می‌تواند منجر به مشکلات رشد ذهنی شود.
آیا من باردار هستم؟ | علائم بارداری بعد از چند روز ظاهر می‌شود؟
کم کاری تیروئید و کما میگزدم
مقادیر بسیار پایین هورمون تیروئید می‌تواند یک بیماری تهدید کننده زندگی به نام myxedema (میگزدم یا میکسدما) ایجاد کند. میگزدم شدیدترین نوع کم کاری تیروئید است که فرد مبتلا به آن می‌تواند هوشیاری خود را از دست بدهد یا به کما برود. همچنین این شرایط می‌تواند دمای بدن را بسیار پایین بیاورد که باعث مرگ می‌شود.
رژیم غذایی کم کاری تیروئید
افرادی که از کم کاری تیروئید رنج می‌برند علاوه بر داروهای تجویز شده توسط پزشک می‌بایست از رژیم غذایی صحیح و اصولی استفاده کنند که شامل موارد زیر باشد البته این نکته را هم باید در نظر گرفت که بهترین رژیم غذایی افراد دچار کم کاری تیروئید توسط متخصص تغذیه ارائه می‌شود:
- ماهی سالمون
- ید
- لوبیا سفید
- ویتامینD
- سلنیوم
- آهن
- گوشت بره، گوشت گاو، مرغ و غیره
- مغزدانه ها به جز بادام زمینی
معرفی بهترین دمنوش برای کم کاری تیروئید
برای درمان تیروئید کم کار به چه پزشکی باید مراجعه کرد؟
برای درمان کم‌کاری تیروئید، بهتر است به پزشک متخصص غدد (اندوکرینولوژیست) مراجعه شود. این پزشکان در تشخیص و درمان بیماری‌های مرتبط با غدد از جمله غده تیروئید تخصص دارند.
از آنجاییکه تیروئید به راحتی قابل تشخیص نیست ممکن است پزشک عمومی با توجه به شرح حال بیمار به تیروئید مشکوک شود. او ممکن است بیمار را برای آزمایش‌های خون اولیه (مانند سطح TSH، T3 و T4) ارجاع دهد. گاه در چکاپ‌های سلامتی، تیروئید نیز قید می‌شود تا وضعیت سلامت کلی بیمار بررسی شود. در صورت مشاهده نتایج غیرطبیعی در آزمایش‌ها، پزشک عمومی بیمار را به متخصص غدد ارجاع خواهد داد.
متخصص غدد با بررسی نتایج آزمایش‌ها و علائم بالینی، تشخیص دقیق‌تری خواهد داد و برنامه درمانی مناسب را ارائه خواهد کرد. پس از شروع درمان، پزشک متخصص غدد به صورت منظم وضعیت بیمار را پیگیری می‌کند و دوز داروها را تنظیم می‌کند تا فرد به سطح هورمونی نرمال برسد.
در برخی موارد، ممکن است نیاز به مراجعه به تخصص‌های دیگری نیز باشد:
- متخصص زنان و زایمان: در صورتی که کم‌کاری تیروئید باعث مشکلات تولید مثل شده باشد.
- متخصص قلب: در صورت بروز مشکلات قلبی مرتبط با کم‌کاری تیروئید.
- متخصص تغذیه: برای کمک به تنظیم رژیم غذایی مناسب که می‌تواند به بهبود وضعیت تیروئید کمک کند.
