دیابت یا بیماری قند نوعی بیماری متابولیکی بوده که به دلیل بالا بودن میزان قند در خون به وجود می‌آید. زخم پای دیابتی عارضه‌ای شایع در بیماران دیابتی بوده که به دلیل کاهش جریان خون و آسیب به اعصاب در کف پا یا پاشنه به وجود می‌آید. زخم‌ها و عفونت‌های خاصل شده دیر بهبود می‌یابند که ممکن است به تدریج شدید و پیچیده‌تر شوند.
از این رو بیماران دیابتی باید مراقب سلامتی خود بوده و با رعایت موارد خاص از ایجاد زخم در پا یا حتی در کف دست جلوگیری کنند. در ادامه این قسمت از سایت خوب میشی بیشتر خواهیم دانست زخم پای دیابتی چیست.
علائم زخم پای دیابتی
علائم زخم پای دیابتی چیست؟ اگر فردی علائم زخم پای دیابتی را بشناسد می‌تواند به محض مشاهده علائم اولیه به سرعت دنبال درمان و پیگیری باشد. علائم زخم پای دیابتی با توجه به شدت زخم و مدت زمان بروز آن متفاوت است اما برخی از علائم رایج که ممکن است رخ دهند عبارتند از:
1. قرمزی یا التهاب
2. ترشح از زخم
3. بوی نامطبوع
4. درد یا حساسیت (در برخی موارد)
5. ورم
6. تغییر رنگ پوست
7. زخم باز یا حفره
8. کاهش حس
روش‌های درمان زخم پای دیابتی | 11 روش درمان زخم پای دیابتی
درمان زخم پای دیابتی چیست؟ برای درمان زخم پای دیابتی باید به شدت زخم و وجود / عدم وجود عفونت دقت کرد. هدف اصلی از درمان زخم پای دیابتی، جلوگیری از عفونت بیشتر و بهبود یافتن کامل زخم به وجود آمده است. درمان زخم پای دیابتی باید سریع و به موقع انجام شود تا از بروز عفونت‌های شدید و عوارض جدی‌تر (قطع عضو) جلوگیری شود. انواع روش‌های مختلف درمان زخم پای دیابتی عبارتند از:
1. کنترل قند خون
کنترل دقیق قند خون برای جلوگیری از پیشرفت زخم و بهبود سریع‌تر آن ضروری است. هر وقت سطح قند خون بالاتر از حد نرمال باشد باید در اسرع وقت باید از طریق دارو و تغذیه نسبت به پایین آوردن آن اقدام کرد. سطح قند خون بالا باعث می‌شود که زخم دیرتر بهبود یافته و خطر عفونت افزایش یابد.
2. پاکسازی زخم
برداشتن بافت مرده یا آلوده از سطح زخم جزو مراحل پاکسازی زخم محسوب می‌شود. پاکسازی کردن زخم باعث بهبود سریع‌تر آن و جلوگیری از عفونت می‌شود که به صورت دستی یا با استفاده از مواد شیمیایی با رعایت قوانین خاصی که پزشک تجویز می‌کند انجام خواهد شد.
3. استفاده از پانسمان
برای حفظ رطوبت زخمای دیابتی و جلوگیری از عفونت از پانسمان‌های ویژه استفاده می‌شود. انواع مختلفی از پانسمان‌ها بر اساس نوع زخم موجود بوده که از طریق مراجعه به داروخانه‌ها و با تجویز پزشک (و گاهی آزادانه بدون نسخه) می‌توان نوع مناسب آن را تهیه کرد.
4. آنتی‌بیوتیک‌ها
اگر زخم عفونی شده باشد در برخی موارد نیاز است از آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی یا تزریقی برای درمان استفاده کرد. آنتی بیوتیک‌ها علاوه بر درمان برای کنترل عفونت مورد استفاده قرار می‌گیرند.
5. کاهش فشار روی زخم
استفاده از کفش‌های مخصوص و طبی، ارتزها (اسپلینت، کفی طبی و بریس‌های پا) برای کاهش فشار روی زخم پای دیابتی بسیار مهم است. در برخی موارد توصیه می‌شود که فرد برای مدتی از عصا یا ویلچر استفاده کند تا فشار به طور موقت از روی زخم پا برداشته شود.
6. اکسیژن درمانی پرفشار (HBOT)
اکسیژن درمانی پرفشار به عنوان روشی برای بهبود سریع‌تر زخم‌های پای دیابتی استفاده می‌شود که معمولا برای افرادیکه دارای زخم پای مزمن هستند به کار می‌رود. اکسیژن درمانی پرفشار باعث بازیابی سطح طبیعی اکسیژن شده و اندازه حباب‌های نیتروژن تشکیل شده بافت‌های زخم را کاهش می‌دهد تا زخم‌ها زودتر خوب شوند.
7. کنترل عفونت‌های استخوان
اگر عفونت زخم پای دیابتی به استخوان‌ها رسیده باشد، درمان‌های شدیدتری مثل جراحی یا دوره طولانی‌مدت آنتی‌بیوتیک نیاز خواهد بود و این درمان ممکن است به صورت ترکیبی از چند روش باشد.
8. مصرف ویتامین و مکمل‌ها
مصرف ویتامین‌هایی مثل ویتامین C، ویتامین D و زینک (روی) به بهبود زخم کمک می‌کنند زیرا منجر به تقویت سیستم ایمنی بدن و تسریع فرآیند ترمیم بافت می‌شوند.
9. استفاده از عسل طبیعی
عسل طبیعی که در آن از هیچ مواد شیمیایی استفاده نشده است و از طریق تغذیه زنبور از گیاهان به دست می‌آید بسیار پر خاصیت است. عسل طبیعی که به آن عسل دارویی هم گفته می‌شود خاصیت ضدباکتریایی داشته و می‌تواند به جلوگیری از عفونت و تسریع روند بهبود زخم پای دیابتی کمک کند. استفاده از عسل باید با نظر پزشک باشد.
10. کاهش وزن و داشتن فعالیت بدنی متناسب
کاهش وزن، فشار روی پاها را کاهش می‌دهد که به بهبود زخم دیابتی پا کمک می‌کند. انجام فعالیت‌های بدنی سبک تحت نظر پزشک جریان خون در پاها را بهبود می‌بخشد از این رو به افراد دیابتی توصیه می‌شود مدام تحرک داشته باشند و ورزش را جدی بگیرند.
11. جراحی
در صورت پیشرفت زخم پای دیابتی یا عدم پاسخ به درمان‌های دیگر معمولا در آخرین مرحله نیاز به جراحی برای برداشتن بافت‌های مرده، عفونت‌زا یا حتی قطع عضو در موارد شدید خواهد بود.
پیشگیری از زخم پای دیابتی
زمانیکه فرد متوجه وجود دیابت می‌شود شاید در مرحله اول پذیرش آن سخت باشد اما مهم‌ترین و شاید بهترین کار پذیرش آن است. با پذیرفتن دیابت اقداماتی برای کاهش سطح قند خون مانند ورزش، تغذیه و استفاده از دارو آغاز خواهد شد اما همیشه پیشگیری بهتر از درمان است. برای جلوگیری از زخم پای دیابتی موارد زیر می‌توانند موثر و کمک کننده باشند:
- پوشیدن کفش‌های مناسب
- مراجعه منظم به پزشک و مراقبت پیشگیرانه از پاها
- بازرسی روزانه پاها برای پیدا کردن هر گونه زخم یا مشکل
زخم پای دیابتی چه شکلی است؟ | ظاهر زخم پای دیابتی
زخم پای دیابتی از نظر ظاهر و شدت در افراد بسیار متفاوت است اما برخی ویژگی‌های رایج آن شامل موارد زیر است:
1. زخم باز یا حفره‌دار: زخم پای دیابتی در اغلب موارد به شکل زخم باز است که می‌تواند به عمق پوست یا به لایه‌های زیرین مانند عضلات و استخوان نفوذ کند. اندازه زخم می‌تواند از کوچک تا بزرگ متغیر باشد.
2. رنگ قرمز یا سیاه: پوست اطراف زخم پای دیابتی ممکن است قرمز، ملتهب و متورم باشد. گاهی در موارد پیشرفته‌تر یا عفونی بافت زخم سیاه یا تیره می‌شود که نشان‌دهنده نکروز یا مرگ بافت است.
3. ترشحات چرکی یا خون‌آلود: اگر زخم عفونی شده باشد احتمال ترشح مایعات چرکی، زرد یا سبز رنگ از زخم وجود دارد و ممکن است خونریزی اتفاق بیفتد.
4. ورم و التهاب: زخم پای دیابتی در اغلب مواقع با التهاب و ورم در اطراف ناحیه همراه است که پوست در آن ناحیه گرم و دردناک می‌شود اما گاهی فرد دیابتی به دلیل نوروپاتی (آسیب عصبی) ممکن است درد را حس نکند.
5. بوی نامطبوع: در مواردیکه عفونت شدید وجود دارد زخم پای دیابتی ممکن است بوی بدی ایجاد کند که نشان از وجود باکتری‌ها و عفونت است.
6. پوست خشک و ترک‌خورده: گاهی اوقات در نواحی اطراف زخم پای دیابتی پوست خشک، ترک‌خورده یا پوسته‌پوسته وجود دارد که باعث آسیب‌پذیری بیشتر در برابر زخم‌های جدید می‌شود.
نمونه‌های زخم‌های دیابتی
زخم پای دیابتی چند نوع است:
- زخم سطحی: حسب معمول در مراحل اولیه، یک زخم کوچک و سطحی روی پوست پا دیده می‌شود.
- زخم عمیق: زخم‌های پیشرفته توانایی نفوذ به لایه‌های عمیق‌تر پوست یا حتی استخوان را دارند.
- زخم نکروزه (بافت مردگی): در مواردی که بافت‌های زخم مرده باشند، زخم پای دیابتی به رنگ سیاه یا قهوه‌ای تیره در می‌آید.
آیا زخم پای دیابتی درد دارد؟
اگر فرد دچار نوروپاتی دیابتی (آسیب عصبی) باشد زخم پای دیابتی ممکن است درد نداشته باشد. نوروپاتی یکی از عوارض شایع دیابت بوده که باعث از دست دادن حس در پاها یا کم شدن میزان حس می‌شود در نتیجه بیماران دیابتی ممکن است دیر متوجه زخم به وجود آمده شوند یا کلا متوجه زخم یا آسیب به پاهای خود نشوند و حتی زمانی که زخم پیشرفت کرده یا عفونی شده باشد دردی را احساس نکنند.
در مواردی که نوروپاتی شدید نباشد یا هنوز اعصاب پا به طور کامل آسیب ندیده باشند، زخم پای دیابتی می‌تواند با درد، سوزش یا ناراحتی همراه باشد که در برخی موارد نشانه‌ای از عفونت یا التهاب خواهد بود. چون احتمال این وجود دارد که زخم‌های بدون درد به طور ناخواسته نادیده گرفته شوند و پیشرفت کنند، بیماران دیابتی باید پاهای خود را بررسی کرده تا از وجود هرگونه زخم یا آسیب مطلع شوند.
آیا زخم پای دیابتی خوب می‌شود؟
زخم پای دیابتی می‌تواند بهبود یابد، اما احتمال اینکه زمان‌بر و پیچیده باشد وجود داشته که در این حالت به مراقبت دقیق و مداوم نیاز دارد. بهبود زخم پای دیابتی به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
1. کنترل مناسب قند خون: حفظ سطح قند خون در محدوده نرمال بسیار مهم است. اگر قند خون بالا رود بهبود زخم را کند کرده و خطر عفونت را افزایش می‌دهد.
2. مراقبت و درمان سریع: درمان زودهنگام و مناسب زخم پای دیابتی می‌تواند شانس بهبودی را افزایش دهد. در چنین مواقعی پاکسازی زخم، پانسمان و درمان‌های تخصصی ضروری است.
3. کاهش فشار روی زخم: کاهش فشار روی زخم با استفاده از کفش‌های مخصوص یا ابزارهای حمایتی مانند عصا و ویلچر کمک می‌کند تا زخم سریع‌تر بهبود یابد.
4. پیشگیری از عفونت: مراقبت صحیح از زخم برای جلوگیری از عفونت بسیار مهم است. عفونت می‌تواند بهبود زخم را کند کرده یا حتی باعث بدتر شدن آن شود که در ادامه شاید منجر به قطع پا از مچ یا زانو گردد.
آیا زخم پای دیابتی همیشه بهبود می‌یابد؟
در بسیاری از موارد، زخم پای دیابتی بهبود می‌یابد اما اگر درمان به موقع و درست انجام نشود یا زخم به شدت پیشرفته و عفونی باشد احتمال اینکه مشکلات جدی‌تری مثل عفونت‌های گسترده واستخوان به وجود آید و در موارد شدید قطع عضو رخ دهد زیاد است.
- بیماری های چشم در افراد دیابتی
- دیابت در کودکان چیست | علائم و درمان دیابت کودکان
- دیابت بی مزه چیست ؟ | علل + نشانه + مراقبت
- برای دیابت چه بخوریم | غذاهای مفید برای دیابت
نتیجه گیری
زخم پای دیابتی امری بسیار پر چالش بوده که احتمال به خطر انداختن سلامتی و زندگی افراد را دارد. برای بهبود زخم پای دیابتی ترکیبی از مراقبت‌های پیشگیرانه، درمان‌های پزشکی و تغییر سبک زندگی می‌تواند مؤثر باشد. از آنجاییکه شرایط هر فرد با فرد دیگر متفاوت است توصیه می‌شود اقدامات و پیگیری درمان‌های تحت نظر پزشک باشد. هدف از مراقبت مداوم پاها و بررسی وضعیت سلامتی آن‌ها به منظور جلوگیری از عفونت و بدتر شدن زخم است که باید جدی گرفته شود.
اگر در اطرافیان خود کسی را می‌شناسید که به دیابت مبتلا است قبل از اینکه با زخم پا یا دست مواجه شود این مطلب را با او به اشتراک بگذارید تا نشان دهید که چقدر سلامتی او برای شما مهم است.
