دیابت بی مزه چیست ؟ | علل + نشانه + مراقبت

دیابت بی مزه چیست؟

دیابت بی مزه (Diabetes Insipidus) یک بیماری نادر است که باعث می‌شود بدن شما مقدار زیادی ادرار رقیق، بی رنگ و بدون بو تولید کند که حجم آن بسیار بیشتر از ادرار افراد مبتلا به دیابت نوع 1 و 2 است. دیابت نوع 1 و 2 از نوع دیابت شیرین است اما دیابت بی مزه در مقابل دیابت شیرین قرار دارد. تنها نام آن‌ها مشابه است اما در اصل تنها وجه اشتراک آن‌ها تشنگی است که باعث می‌شود زیاد ادرار کنید. اگر مبتلا به دیابت بی مزه هستید هورمون‌هایی که به بدن شما کمک می‌کنند تا حجم مایعات را متعادل نگه دارند، به خوبی کار نکرده و دچار اختلال می‌شوند. از هر 25 هزار نفر فقط یک نفر به این بیماری مبتلا می‌شود.

علت نامگذاری دیابت بی مزه

در دیابت شیرین بدن بیشتر به مواد قندی و شیرین واکنش نشان می‌دهد در حالیکه در دیابت بی مزه به دلیل اینکه کلیه‌ها مایعات را دفع کرده که به دنبال آن افزایش ادرار اتفاق می‌افتد. به همین دلیل این نوع دیابت بی مزه (Diabetes Insipidus) نامگذاری شده است.

علائم دیابت بی مزه

علائم بیماری دیابت بی مزه عبارتند از:

• تشنگی شدید
• زیاد ادرار کردن (پزشکان آن را پولیوریا Polyuia می‌نامند.)
• از خواب بیدار شدن در شب
• ترجیح به نوشیدنی‌های شرد
• کمبود آب در بدن
• ضعف
• دردهای عضلانی
• تحریک پذیری
• خستگی
• احساس سستی
• سرگیجه
• حالت تهوع

علائم دیابت بی مزه در نوزادان و کودکان

علائم دیابت بی مزه در نوزادان و کودکان با بسیاری از علائم در افراد بزرگسال مشابه است. در نوزادان مراقب موارد زیر باشید:

• دست و پا زدن
• رشد کند
• تغذیه ضعیف

در کودکان علائم دیابت بی مزه عبارتند از:

• نوشیدن مقدار زیادی آب
• گاهی اوقات هر یک ساعت ادرار کردن
• شب ادرای یا بیدار شدن از خواب در طول شب برای ادرار کردن
• کمبود آب در بدن

علت دیابت بی مزه

بدن شما هورمونی به نام وازوپرسین (Vasopressin) در بخش هیپوتالاموس مغز مغز ایجاد می‌کند که در غده هیوفیز ذخیره می‌شود. وازوپرسین روی کلیه‌ها تمرکز کرده و باعث حفظ آب آن در نتیجه کاهش ادرار می‌شود. نام دیگر هورمونن وازوپرسین ADH است. هنگامی که احساس تشنگی می‌کنید یا بدن کم آب است سطح هورمون وازوپرسین بالا می‌رود، کلیه‌ها آب بیشتری جذب کرده ادرار غلیظ‌تری را خارج می‌کنند. اگر آب به اندازه کافی باشد، سطح وازوپرسین کاهش یافته و آنچه بیرون می‌آید شفاف و رقیق است. وقتی بدن به اندازه کافی وازوپرسین تولید نمی‌کند به این بیماری دیابت بی مزه گفته می‌شود. اگر وازوپرسین به اندازه کافی باشد اما کلیه‌ها به آن پاسخ ندهد به بیماری دیابت نفروژنیک مبتلا هستید. در هر شکل نتیجه یکسان است، کلیه‌ها نمی‌توانند آب را نگه دارند بنابراین حتی اگر کمبود آب بدن داشته باشد مقدار زیادی ادرار کم رنگ یا بدون رنگ خارج می‌شود.

عامل خطرناک ایجاد دیابت بی مزه هیپوفیزی

تغییر در ژن‌هایی که از والدین به ارث می‌برید احتمال ابتلا به دیابت بی مزه را فراهم می‌کند که در 1% تا 2% موارد اتفاق می‌افتد.

انواع دیابت بی مزه

دیابت بی مزه به چند نوع تقسیم می‌شود:

دیابت بی مزه هیپوفیز عصبی | دیابت بی مزه مرکزی چیست؟

دیابت بی مزه مرکزی (Central diabetes insipidus) یا دیابت بی مزه هیپوفیز عصبی زمانی به وجود می‌آید که به هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز بر نحوه ساخت یا دفع وازوپرسین در بدن آسیب برساند. کلیه بیش از حد کار کرده و باعث خروج مایعات و در نتیجه دفع بیش از حد ادرار می‌شود. دیابت بی مزه مرکزی می‌تواند ناشی از:

• تومور
• آسیب به سر
• انسداد شریانی (آنوریسم)
• عفونت
• التهاب
• عمل جراحی
• بیماری‌هایی مانند هیستیوسیتوز سلول لانگرهانس (LCH)

دیابت بی حسی نفروژنیک چیست؟

دیابت بی مزه از نوع دیابت بی حسی نفروژنیک (Nephrogenic diabetes insipidus) زمانی بروز می‌یابد که کلیه‌ها به وازوپرسین پاسخ نداده و مایعات زیادی را از جریان خون می گیرند. پزشکان علت دقیق این اتفاق را نمی‌دانند اما برخی از دلایل آن عبارتند از:

• انسداد سیستم ادراری (احتباس ادراری)
• بیماری مزمن کلیوی
• مقدار بالای کلسیم در خون
• سطح پایین پتاسیم در خون
• برخی از داروها مانند لیتیوم (نوعی داروی ضد افسردگی در درمان اختلال دو قطبی)

دیابت دیپسوژنیک بی مزه چیست؟

دیابت دیپسوژنیک بی مزه (Dipsogenic diabetes insipidus) یا پلی دیپسی اولیه هنگامی اتفاق می‌افتد که بدن در کنترل تشنگی مشکل داشته و باید هنگام نوشیدن مایعات، میزان وازوپرسین بدن کاهش یابد در حالیکه برعکس عمل کرده و باعث بیشتر شدن حجم و دفعات ادرار می‌شود. علت آن آسیب به هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز از طریق:

• تومور
• آسیب به سر
• عفونت
• التهاب
• عمل جراحی

می‌باشد. برخی از داروها یا مشکلات روانی احتمال ابتلا به بیماری دیپسوژنیک بی مزه را افزایش می‌دهد.

دیابت بی مزه در بارداری (حاملگی) چیست؟

دیابت بی مزه حاملگی در دوران بارداری اتفاق می‌افتد. هنگامی که جفت (اندامی که اکسیژن و مواد مغذی را به جنین می‌رساند) آنزیم تجزیه کننده وازوپرسین را تولید می‌کند زن باردار به دیابت بی مزه حاملگی مبتلا می‌شود. در حالیکه کلیه سایر زنان باردار ماده شیمیایی پروستاگلاندین بیشتری تولید می‌کند تا کلیه‌ها حساسیت کمتری به وازوپرسین داشته باشد. عموما دیابت حاملگی خفیف است و علائم چندانی ایجاد نمی‌کند که در بیشتر مواقع پس از زایمان از بین می‌رود اما ممکن است در بارداری دیگر دوباره عود کند.

چگونه دیابت بی مزه تشخیص داده می‌شود؟

ابتدا پزشک معایناتی را انجام داده و سوالاتی درباره سابقه بیماری‌ها می‌پرسد سپس آزمایشات زیر را تقاضا خواهد کرد:

• آزمایش ادرار: با آزمایش ادرار غلیظ یا رقیق بودن آن مشخص شده و میزان گلوکز بررسی می‌شود.
• آزمایش خون: توسط آزمایش خون میزان الکترولیت‌ها و گلوکز موجود در خون اندازه گیری شده و نوع دیابت بی مزه هم مشخص می‌شود.
• آزمون محرومیت از مایعات: مدت مشخصی معین می شود تا مایعات ننوشید تا تغییرات وزن، فشار خون،  سدیم و غلظت ادرار مشخص شود.
• ام آر آی: توسط ام آر آی بافت‌ها و اندام‌های داخلی بدن دیده شده تا هیپوتالاموس و غده هیپوفیز مورد بررسی قرار گیرد.
• غربالگری ژنتیکی: اگر اعضای خانواده نیز موارد مشترک با دیابت بی مزه را داشته باشند پزشک تقاضای غربالگری ژنتیکی را خواهد کرد.

عوارض دیابت بی مزه

عوارض دیابت بی مزه عبارتند از:

• کمبود آب در بدن
• عدم تعادل الکترولیت‌ها در بدن: الکترولیت‌ها مواد معدنی در بدن هستند که بار الکتریکی کمی دارند. هنگامی که بیش از حد آب از دست می‌دهید، سطح الکترولیت افزایش یافته و باعث:

1. سر درد
2. احساس خستگی در تمام مدت
3. تحریک پذیری
4. درد عضلانی

• خواب کم: دیابت بی مزه باعث شب ادراری و در نتیجه خواب کم می‌شود.

درمان دیابت بی مزه

در همه انواع دیابت بی مزه از شما خواسته خواهد شد که مقدار زیادی آب بنوشید تا جایگزین آب از دست رفته بدن شود.

درمان دیابت بی مزه مرکزی

در دیابت بی مزه مرکزی داروهایی مانند دسموپرسین (DDAVP) یا وازوپرسین (Pitressin) تجویز خواهد شد که معمولاً به صورت اسپری بینی مصرف می‌شود.

درمان دیابت بی حسی نفروژنیک

داروهایی مانند:

• ایندومتاسین (Indocin)
• هیدروکلروتیازید (Microzide)
• آمیلوراید (Moduretic 5-50)

تجویز می‌شود که البته باعث بیشتر شدن دفعات ادرار اما در حجم کمتر خواهد شد.

درمان دیابت دیپسوژنیک بی مزه

متاسفانه داروی خاصی برای درمان دیپسوژنیک وجود ندارد اما به کمک دسموپرسین (Desmopressin) تا حدود می‌توان خواب را بهبود بخشید. برای کمک به مرطوب شدن دهان، افزایش بزاق و کاهش میل به نوشیدن می‌توان کمی پاستیل یا آب نبات ترش خورد.

درمان دیابت بی مزه بارداری

در دوران بارداری با تجویز پزشک می‌توان دسموپرسین مصرف کرد که عموما پس از زایمان باید دیابت برطرف شود.

چشم انداز دیابت بی مزه

دیابت بی مزه در آینده باعث نارسایی کلیه و دیالیز نمی‌شود بلکه کلیه همچنان وظیفه اصلی خود یعنی تصفیه کردن خون را انجام می‌دهد. دیابت بی مزه باعث می‌شود که بیشتر مستعد کم آبی باشید به همین دلیل باید همیشه به خصوص هنگام ورزش یا زمانی که هوا گرم است چیزی برای نوشیدن همراه داشته باشید.

رژیم غذایی برای دیابت بی مزه

در افرادی که مبتلا به دیابت بی مزه هستند توصیه می‌شوند تا حد امکان مصرف سدیم را پایین آورند. البته سدیم برای بدن و به خصوص برای نوزادان ضروری است. بهتر است بزرگسالان کمتر از 500 میلی گرم نمک در روز مصرف کنند به همین دلیل حتما اطلاعات درج شده روی محصولات غذایی را مطالعه کرده تا میزان نمک آن را بدانید. درمورد سدیم دریافتی در نوزادان باید با پزشک مشورت کرد. در هر حالت مصرف مایعات به ویژه آب را فراموش نکنید.