پنومونی نوعی عفونت ریه یا همان ذات الریه است که از خفیف تا شدید درجه بندی می‌شود طوری که گاه فرد مجبور است در بیمارستان بستری شود. هرکسی می‌تواند به پنومونی ریه مبتلا شود اما کودکان زیر 2 سال و افراد بالای 65 سال در معرض خطر بیشتری هستند که به دلیل پایین بودن سیستم ایمنی بدن آن‌هاست. زمانی که کیسههای هوا یا حبابچه‌ها که به آن آلوئول (Alveoli) گفته می‌شود از چرک و عفونت پر شود، جریان خون با کمبود اکسیژن رو به رو می‌شود در نتیجه تنفس با مشکل رو به رو می‌شود. ذات الریه یا پنومونی ریه می‌تواند در یک طرف ریه یا هر دو طرف ریه‌ها اتفاق بیفتد که در هر دو حالت فرد یا از وجود آن با خبر می‌شود یا همچنان از وجود چنین بیماری بی اطلاع است.
انواع بیماری پنومونی ریه (انواع ذات الریه) چیست؟ | دلیل بیماری پنومونی ریه چیست؟
هنگامی که فرد به ذات الریه مبتلا می‌شود به این معناست که در ریه‌های خود عفونت دارد که ناشی از باکتری، ویروس و یا میکروب‌های دیگر است. پزشک با شناختن نوع پنومونی ریه می‌تواند بهتر و سریع‌تر درمان را آغاز کند. در ادامه با انواع ذات الریه و دلایل ابتلا به آن آشنا می‌شوید. ضمنا عادت‌های نامناسب در زندگی مانند سیگار کشیدن یا نوشیدن بیش از حد الکل می‌تواند احتمال ابتلا به پنومونی ریه را افزایش دهد.
پنومونی ریه بیمارستانی | ذات الریه بیمارستانی
هنگامی که فرد در بیمارستان بستری است می‌تواند دچار پنومونی ریه یا عفونت ریه از نوع بیمارستانی شود. هنگامی که فرد بیمار در بیمارستان:
- به کمک دستگاه تنفس نفس می‌کشد
- قادر به سرفه کردن به حد کافی برای پاکسازی ریه‌ها نیست
- برای تنفس از تراکستومی (نوعی لوله تراشه برای باز کردن راه هوایی و تنفس) استفاده می‌کند
- سیستم ایمنی بدن در برابر میکروب‌ها به دلیل بیماری ضعیفی دارد
بیشتر در معرض ابتلا به پنومونی ریه بیمارستانی خواهد بود.
پنومونی ریه باکتریایی | ذات الریه باکتریایی
پنومونی ریه یا ذات الریه از نوع باکتریایی عموما بزرگسالان را درگیر می‌کند. هنگامی که فرد مبتلا سرفه یا عطسه می‌کند به سادگی می‌تواند عامل انتقال باکتری حاصل از پنومونی ریه باشد مخصوصا اگر فرد سالم از سیستم ایمنی ضعیفی برخوردار باشد احتمال ابتلا به پنومونی ریه در او بالاست. همچنین بیماران قلبی، آسم و آمفیزم (نوعی بیماری مزمن ریوی) بیشتر در معرض ابتلا به پنومونی ریه باکتریایی خواهند بود. از علائم پنومونی ریه باکتریایی می‌توان موارد زیر را برشمرد:
- سرفه همراه با خلط
- تب بالای 38 درجه سانتیگراد
- تنفس کوتاه
- تنگی نفس
- درد در قفسه سینه
- خستگی
آنتی بیوتیک‌ها قادر هستند ذات الریه باکتریایی را درمان کنند که پزشک علاوه بر تجویز دارو ممکن است تقاضای تعدادی آزمایش برای یافتن نوع باکتری‌های ایجاد کننده عفونت داشته باشند. معمولا پنومونی باکتریایی به دنبال پنومونی ریه بیمارستانی اتفاق می‌افتد. اگر شدت ذات الریه باکتریایی بالا باشد ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان و درمانهای تنفسی باشد.
پنومونی ریه ویروسی | ذات الریه ویروسی
ویروس‌ها یکی از علل شایع پنومونی ریه هستند که شامل ویروس‌های مشابه سرماخوردگی، آنفولانزا و کرونا (کووید-19) هستند. علائم پنومونی ریه از نوع ویروسی شبیه آنفولانزا می‌باشد اعم از:
- تب
- لرز
- سرفه خشک یا همراه با خلط
- بینی کیپ شده (بینی گرفته)
- درد عضلانی
- سر درد
- خستگی
- ضعف
که شدت این علائم از خفیف تا شدید متغیر است. برخلاف پنومونی ریه باکتریایی، ذات الریه ویروسی توسط آنتی بیوتیک‌ها درمان نمی‌شود چرا که آنتی بیوتیک تنها روی باکتری‌ها تاثیر گذار است. درمان پنومونی ریه ویروسی بستگی به نوع علائم بروز یافته دارد به طور مثال در آسم یا آمفیزم، درمانهای تنفسی مفید است. برای برای بیرون آمدن خلط و آرام شدن قفسه سینه نیاز است بیمار مایعات فراوان بنوشد و برای پایین آمدن تب از استامینوفین یا ایپوپروفن تاثیر دارد. پزشک با توجه به نوع علائم داروهای ضد ویروسی و باز کننده راه تنفس را به بیمار تجویز می‌کند.
پنومونی ریه قارچی | ذات الریه قارچی
قارچ‌ها یکی از علل شایع ذات الریه یا پنومونی ریه هستند که اگر:
- سیستم ایمنی بدن ضعیف باشد
- پیوند اعضا صورت گرفته باشد
- شیمی درمانی برای سرطان انجام شده باشد
- دارو برای درمان بیماری‌های خود ایمنی مصرف شده باشد
- فرد به ایدز مبتلا شده باشد
احتمال ابتلا به پنومونی ریه قارچی بالا می‌‌رود. علائم پنومونی قارچی مشابه انواع دیگر تب و سرفه است. افرادی که مشاغلی همچون:
- کشاورزی
- باغبانی
- کارگری در ساختمان
دارند بیشتر در معرض ابتلا به پنومونی ریه قارچی هستند.
علائم پنومونی ریه
عامل ایجاد بیماری پنومونی ریه، سن و وضعیت سلامتی روی علائم پنومونی ریه تاثیر می‌گذارند. به طور کلی علائم پنومونی ریه عبارتند از:
- درد قفسه سینه به هنگام تنفس یا سرفه
- سرفه همراه با خلط
- خستگی و بی اشتهایی
- تب، لرز و تعریق
- حالت تهوع، استفراغ و اسهال
- تنگی نفس
علائم پنومونی ریه در سالمندان | علائم پنومونی ریه در نوزادان
نوزادان و سالمندان دارای سیستم ایمنی ضعیف‌تری نسبت به سایرین هستند بنابراین شناسایی پنومونی ریه در افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف، سالمندان و نوزادان کمی سخت است چرا که ممکن است دچار علائم زیر شوند:
- دمای بدن پایین
- گیجی و منگ
- تب و سرفه
- استفراغ
- خستگی (کسالت) و بی قراری
- مشکل در تغذیه
- کبود شدن رنگ لب‌ها یا نوک انگشتان
پنومونی ریه و کرونا (کوید - 19)
دانستیم که پنومونی ریه نوعی عفونت ریوی است که باعث التهاب در کیسههای هوا و پر شدن آلوئول از چرک می‌شود که نفس کشیدن را دشوار می‌کند.
- تنگی نفس شدید
- سرفه
- تب
- لرز
- درد در قفسه سینه
- خستگی
از علائم پنومونی ریه است که می‌تواند به دنبال کرونا ایجاد شود. از علائم مشترک ذات الریه به دنبال کرونا می‌توان به:
- ضربان سریع قلب
- تنگی نفس (به نفس نفس افتادن)
- تنفس کوتاه و سریع
- سرگیجه
- تعریق شدید
اشاره کرد که حدود 15% را درگیر می‌کند که 5% از افراد مبتلا به عفونت شدید شده و نیاز به دستگاه‌های تنفسی دارند. افرادی که مبتلا به کرونا و ذات الریه می‌شوند می‌توانند به سندروم تنفسی حاد (سندروم زجر حاد تنفسی) که به آن ARDS گفته می‌شود، مبتلا شوند که مشکلات تنفسی را به وجود می‌آورد. ویروس کرونا می‌تواند باعث التهاب شدید ریه و یا احتمال افزایش ابتلا به پنومونی ریه شود که به سلول‌ها و بافت‌های کیسه هوا آسیب می‌رساند. این کیسه‌ها دقیقا در جایی قرار دارند که اکسیژن تنفس پردازش شده و به خون منقل می‌شود. با آسیب دیدن کیسه‌ها و چرکی شدن آن‌ها، دیواره کیسه هوایی ضخیم شده در نتیجه تنفس سخت‌تر می‌شود. با توجه به عدم درمان مشخص کرونا در حال حاضر درمان با آنتی بیوتیک‌ها، استروئید (داروی ضد ویروس) و داروهای تنفسی صورت می‌گیرد.
پنومونی ریه و سرما خوردگی یا آنفولانزا
پنومونی ریه از نظر علائم می تواند شبیه به سرماخوردگی یا آنفولانزا باشد که گمراه کننده است. این اتفاق زمانی می‌افتد که میکروب‌های ایجاد کننده بیماری ذات الریه وارد ریه‌ها شده و پس از مدتی فرد احساس بهتری داشته باشد اما مجددا علائم بیماری را تجربه می‌کند و یا ممکن است این بار علائم شدیدتر و بدتر باشد. علائم سرماخوردگی به آهستگی شروع می‌شود. ابتدا فرد عطسه کرده و دچار آبریزش بینی یا گلو درد می‌شود اما در آنفولانزا علائم به طور شدید و ناگهانی ایجاد می‌شوند مانند:
- تب بالاتر از 38 درجه سانتی گراد
- سر درد
- درد شدید در بدن
- خستگی شدید
- سرفه‌های خشک و تحریک کننده
که علائم طی 2 تا 5 روز کاهش می‌یابند. پنومونی ریه می‌تواند عارضه سرماخوردگی و آنفولانزا باشد که به دنبال آن ایجاد می‌شود.
تشخیص پنومونی ریه
برای تشخیص پنومونی ریه پزشک ابتدا سوالاتی درمورد علائم و سوابق خواهد پرسید مانند:
- آیا سیگار می‌کشید؟
- آیا اخیرا در محیط کار، خانه، دانشگاه یا مدرسه در اطراف فرد بیمار بوده‌اید؟
- آیا مدتی در بیمارستان بستری بوده‌اید؟
- ...
سپس توسط گوشی پزشکی به صدای ریه‌های شما هنگام تنفس کشیدن گوش خواهد داد و ممکن است تقاضای:
- آزمایش خون
- رادیوگرافی قفسه سینه
- پالس اکسی‌متر (اندازه گیری اشباع اکسیژن از طریق ناخن دست)
- نمونه‌گیری خلط (آزمایش خلط)
- آزمایش گاز خون شریانی یا ABG (اندازه گیری میزان اسید، کربن دی اکسید و اکسیژن موجود در خون برای بررسی عملکرد شش‌ها)
- سی تی اسکن
- برونسکوپی (روش مستقیم معاینه حنجره و مجاری هوایی)
- بررسی بیماری پلورزی (التهاب ریه)
را داشته باشد.
دارو برای پنومونی ریه و طول درمان پنومونی ریه
درمان پنومونی ریه به نوع آن بستگی دارد. اگر پنومونی ریه از نوع:
- ذات الریه باکتریایی (پنومونی ریه باکتریایی) باشد با آنتی بیوتیک درمان خواهد شد. باید اطمینان حاصل کرد که بیمار تمام داروهای تجویز شده را به موقع و به اندازه مصرف می‌کند و حتی اگر قبل از پایان آن احساس بهبودی می‌کند، نباید داروها را قطع کند.
- ذات الریه ویروسی (پنومونی ریه ویروسی) باشد، آنتی بیوتیک‌ها تاثیری ندارند تنها باید مایعات فراوان نوشید و برای تب دارو مصرف کرد.
در هر نوع از پنومونی ریه اگر شدت آن زیاد باشد، احتمالا پزشک بیمار را به بیمارستان ارجاع خواهد داد. طول درمان پنومونی ریه در نوع خفیف آن از یک تا 2 هفته متغیر بوده و نیاز به استراحت فرد در منزل است که باز هم با وجود بهبودی ممکن است یک ماه احساس خستگی داشته باشد. در نوع شدیدتر پنومونی ریه طول درمان فرد طولانی‌تر و زمان بر است.
آیا پنومونی ریه خطرناک است؟
پنومونی ریه در صورتی که به موقع و کامل درمان شود ضرر و زیانی نخواهد داشت اما اگر دیر شناسایی شود و یا در درمان آن جدی و سختگیر نبود عفونت فضاهای داخل ریه و مجاری هوایی را پر خواهد کرد و نتایج ناگواری به بار خواهد داد بنابراین پنومونی ریه و مرگ ارتباطی تنگاتنگ با یکدیگر دارند.
مطالب پیشنهادی:
بیماری لوپوس چیست؟ | علائم، علل و درمان
12 راهکار برای درمان ترش کردن معده
آلرژی فصل بهار | حساسیت فصلی، دارو و درمان
علت دیر پریود شدن چیست ؟ | عقب افتادن پریود
بهترین زمان ورزش برای لاغری و چربی سوزی | تمرینات هوازی و کاردیو
