همه چیز درباره بیماری ام اس (MS) (تشخیص، پیشگیری، درمان)

ام اس مخفف بیماری مالتیپل اسکلروزیس (Multiple Sclerosis, MS) میباشد. این بیماری جزء دسته بیماریهای التهابی خود ایمنی محسوب می شود.

در این مقاله، سعی کردیم به ابعاد مختلف بیماری ام اس بیشتر بپردازیم.

همراه ما باشید.

عملکرد بیماری ام اس (MS) چگونه است؟

 برای شناخت عملکرد بیماری ام اس و تاثیر آن بر بدن ما، ابتدا باید سراغ دستگاه عصبی برویم؛ بدن ما متشکل از مغز، نخاع و اعصاب است. اعصاب محیطی یا همان سلول‌های عصبی، از نورون‌ها تشکیل شده‌اند که وظیفه آن‌ها، انتقال پیام عصبی به مغز است. اطراف اعصاب یا نورون هر فرد در هر جای بدن، پوششی قرار دارد که به آن غلاف میلین می‌گویند؛ این پوشش نقش حفاظتی را بر عهده دارد. زمانی‌ که در این پوشش شکستگی ایجاد شود، در ارتباط مغز با سایر قسمت‌های بدن اختلال ایجاد شده و در نتیجه فرد به مالتیپل اسکلروزیس (بیماری ام اس) مبتلا می‌شود. این شکستگی، در نتیجه حمله سلول‌های ایمنی خودی است، به همین دلیل ام اس را یک بیماری خودایمنی می‌دانیم. 

علائم بیماری ام اس (MS) چیست؟

علائم اولیه بیماری ام اس شامل موارد زیر می باشد:

• ضعف بدن
• خستگی مفرط
• تاری دید
• بدن درد
• مور‌مور شدن بدن
• تشنج
• بیهوشی یا بی‌حالی شدید
• سردرد
• کمردرد
• اسپاسم عضلانی
• مشکل بیان کلمات
• مشکلات روده
• تغییر وضعیت روحیه
• مشکلات جنسی
• گزگز کردن گوش
• سرگیجه

بیماری ام اس (MS) چه گروه های سنی را درگیر می‌کند؟

دو گروه سنی مبتلایان به ام اس را تشکیل می‌دهند، گروه اول کودکان هستند که مبتلایان به ام اس از سنین کودکی تا 18 سالگی را دربر می‌گیرد. گروه دوم از سنین 20 تا 40 سالگی رخ می‌دهد؛ بنابر‌این اگر فرد تا 40 سالگی به ام.اس مبتلا نشود، ریسک ابتلا به بیماری ام اس تقریبا نزدیک به صفر خواهد شد. 

انواع گونه‌های بیماری ام اس (MS)

ام اس در 4 گروه طبقه‌بندی می‌شود، از نوع خفیف تا حاد.

1. ام اس عود و بهبود 

علت نامگذاری ام اس عود و بهبود، این است که این بیماری به صورت سینوسی عمل می‌کند. علائم بیماری، طی یک حمله حاد بروز کرده (عود) و بعد از مدتی، بهبودی کامل یا نسبی به دست می‌آید، اگر ام اس در این مرحله متوقف شود، می‌توان آن را ام اس خفیف دانست اما در برخی اوقات، مرحله عود و بهبود به‌ عنوان یک پله برای رسیدن بیمار به مراحل بعدی عمل می‌کند. تشخیص و درمان صحیح در این مرحله می‌تواند بیماری را متوقف کند. 

2. ام اس عود کننده و پیش رونده 

در ام اس عود کننده و پیش رونده، روند حمله ایجاد شده اما مرحله بهبود وجود ندارد و بیماری پسرفت دارد. 

3. ام اس پیش رونده اولیه

ام اس پیش رونده اولیه، با حملات متعدد و عدم بهبود و همچنین تشدید حملات بروز می‌کند. در این نوع ام اس، متاسفانه علائم روز به روز شدید‌تر شده و تثبیت شرایط بیمار، فقط به مدت بسیار محدود و کوتاهی اتفاق می‌افتد.

4. ام اس پیش رونده ثانویه 

بیش از نیمی از مبتلایان به ام اس عود و بهبود، بعد از مدتی، تعداد حملات بالا و بهبود کندی دارند و به مرور زمان، وارد فرم پیش رونده بیماری می‌شوند. سرعت پیشرفت بیماری، در هر بیمار متفاوت است اما حدود 31 درصد بیماران، وارد دوره پیش رونده ثانویه که پیشرفته ترین دوره بیماری ام اس است، خواهند شد. 

عوامل ایجادکننده بیماری ام اس (MS)

علت دقیق و اصلی ایجاد بیماری ام اس همچنان برای پژوهشگران نامشخص است، اما برخی عوامل در بالا‌بردن ریسک ابتلا به ام اس نقش دارند که در ادامه در خصوص آن‌ها بیشتر خواهید خواند.

• تاثیر ژنتیک در ابتلا به بیماری ام اس 

ژنتیک را می‌توان مهم‌ترین عامل برای ابتلا به بیماری ام اس دانست. اگر اعضای درجه یک خانواده، به ام اس مبتلا باشند، احتمال ابتلای دیگر افراد خانواده نیز دو الی سه درصد بیشتر است.

• تاثیر کمبود ویتامین دی در ابتلا به بیماری ام اس 

اگر شنیده باشید، این بیماری در کشورهایی بیشتر اتفاق می‌افتد که از استوا دور هستند و نور خورشید به اندازه کافی به آن‌ها نمی‌رسد. کمبود ویتامین D نیز در ابتلا به این بیماری نقش دارد. اما نمی‌‌توان به طور قطع گفت که مکمل ویتامین D به جلوگیری از این بیماری کمک می‌کند یا نه.

• تاثیر چاقی در ابتلا به بیماری ام اس 

طی بررسی‌ها، اثبات شده که نوجوانانی که دچار بیماری چاقی هستند، در بزرگسالی بیشتر در معرض ابتلا به ام اس قرار خواهند داشت.

• تاثیر عفونت‌های ویروسی در ابتلا به بیماری ام اس 

 عفونت‌های ویروسی معمولا با تب‌های شدید همراه هستند که می‌توانند به سیستم ایمنی آسیب بزنند و منجر به بیماری ام اس در برخی افراد شوند.

• تاثیر جنسیت در ابتلا به بیماری ام اس       

 خانم ها تقریبا سه برابر مردان بیشتر در معرض بیماری ام اس قرار می‌گیرند.

• تاثیر رژیم غذایی در ابتلا به بیماری ام اس 

افرادی که بیش از حد از سردی‌جات مثل ترشی استفاده می‌کنند، بیش از گروه‌های دیگر در خطر ابتلا به ام اس هستند.

تشخیص بیماری ام اس (MS)

در این بیماری، پزشک قبل از هر چیز در مورد علائم، داروهای مصرفی، سوابق بیماری و عمل‌های جراحی بیمار پرس‌و‌جو کرده و بعد از معاینه عمومی، آزمایش‌های تشخیصی زیر را برای بررسی دقیق تر، توصیه خواهد کرد:

• تشخیص بیماری ام اس با ام آر آی

ام آر آی قسمت‌های آسیب‌دیده و غیرفعال را در اعصاب و نخاع به طور کامل نشان می‌دهد.

• تشخیص بیماری ام اس با آزمایش مغزی نخاعی

آزمایش مغزی نخاعی می‌تواند هر گونه اختلالی را در مایع مغزی نخاعی شما نشان دهد. همچنین این آزمایش به پیشگیری از بیماری‌های عفونی که خود نیز یکی از فاکتور‌های بالا برنده ریسک ابتلا به ام اس بودند، کمک می‌کند.

• تشخیص بیماری ام اس با آزمایش خون

ممکن است علائم ام اس با بسیاری از بیماری‌ها مشابه باشد، به همین دلیل پزشک برای اطمینان و تمایز بیماری ام اس با سایر بیماری‌ها، از آزمایش خون کمک می‌گیرد.

• تشخیص بیماری ام اس با آزمایش تحریک اعصاب

در این آزمایش، مسیر عصبی تحریک و فعالیت الکتریکی در مغز تجزیه و تحلیل می‌شود.

عوارض ناشی از بیماری ام اس (MS)

بیماری ام اس می‌تواند بخش‌های مختلف بدن شما را تحت تاثیر قرار دهد، در ادامه عوارضی که بیماری ام اس می‌تواند برای شما داشته باشد را خواهید خواند:

1. مشکلات حرکتی در بیماری ام اس

بیماری ام اس با مشکلات حرکتی شدیدی همراه است؛ گاهی اوقات در صورت قرار گرفتن بیماری در مرحله حاد، فرد توانایی راه رفتن را از دست می‌دهد و باید روی ویلچر بنشیند. این مشکلات حرکتی باعث می‌شود که بیمار، بیش از هر زمان دیگری با ریسک زمین خوردن مواجه شود که همین امر احتمال شکستگی استخوان را در او بالا می‌برد.

2. مشکلات روحی در بیماری ام اس

معمولا مشکلات روحی و ابتلا به افسردگی در بین بیماران مبتلا به ام.اس بیش از بقیه رواج دارد. بی‌تحرک بودن و درد داشتن و ناتوانی در انجام کارها از عواملی است که در افسردگی دخیل هستند، همچنین ممکن است در روند حملات، اعصاب مربوط به خلق‌و‌خوی بیمار مورد حمله قرار بگیرد و در نتیجه آن افسردگی و اضطراب بیشتری دیده خواهد شد. 

3. بی‌اختیاری ادرار و مدفوع در بیماری ام اس

افراد مبتلا به بیماری ام اس میل زیادی به ادرار کردن دارند اما از آنجایی که عضلات آن‌ها به خوبی منقبض و منبسط نمی‌شوند، با مشکلاتی از جمله بی‌اختیاری در ادارار و مدفوع مواجه می‌شوند.

4. اختلالات بینایی در بیماری ام اس

دو‌‌بینی، یکی از مشکلاتی است که در افراد مبتلا به بیماری ام اس به وجود می‌آید. علاوه‌بر آن، تاری دید نیز یکی دیگر از مشکلات رایج در فرد است.

راه های درمان بیماری ام اس (MS)

1. درمان بیماری ام اس با تغییر پلاسما

یکی از اقداماتی که برای درمان بیماری ام اس انجام می‌شود، این است که پلاسمای درون خون فرد را جدا می‌کنند و آن را با آلبومین، که یک سلول خونی حاوی پروتئین است، مخلوط می‌کنند و جایگزین پلاسما می‌کنند. این روش زمانی انجام می‌شود که بیماری به درمان  استروئیدی جواب ندهد. 

2. درمان بیماری ام اس با کورتیکواستروئید

این ماده برای کاهش التهابات عصب برای فرد تجویز می‌شود که معمولا به شکل قرص مورد استفاده قرار می‌گیرد. عوارض جانبی این دارو شامل افزایش فشار خون، بی‌خوابی، تجمع آب در بدن و تغییرات روحی روانی در فرد است.

3. درمان بیماری ام اس با تمرینات خانگی

درمانگر در این مرحله می‌تواند حرکات کششی مناسب را متناسب با نوع شغل و کارهای خانه آموزش دهد. این تمرین‌ها همچنین علاوه بر افزایش قدرت بدنی، باعث افزایش استقامت فرد نیز می‌شود.

4. درمان بیماری ام اس با داروهای شل‌کننده عضلات

اگر فرد با سفتی و یا اسپاسم شدید عضلات مواجه باشد، تا جایی که نتواند کنترل حرکات آن را بر عهده بگیرد، به او داروهای شل‌کننده عضلات تزریق می‌شود.

5. درمان بیماری ام اس با دارو

1.  داروی دالفامپیریدین
   در بیمارانی که با مشکل در راه رفتن مواجه هستند، دالفامپیریدین که یک داروی محلول در آب است تجویز می‌شود؛ این دارو بر بهبود سرعت قدم‌های فرد مبتلا به ام اس اثر می‌گذارد. 
    
2. داروی دیمتیل فومارات (تسیفیدرا) 
   این دارو که به صورت قرص در بازار وجود دارد ایمنی بدن شما را کاهش می‌دهد تا حملات سیستم ایمنی به اعصاب خودی، کاهش یابد. 
    
3. داروی ناتالیزوماب (تیسابری) و اوکرلیزوماب (اوکرووس)
   این داروها زمانی که درمان‌های قبلی موثر نباشند، تجویز می‌شوند، ناتالیزوماب مانعی مقابل سلول‌های ایمنی، برای حمله به مغز و نخاع می‌باشد، همچنین اوکرلیزوماب با حمله به سلول‌ها، سیستم ایمنی را به سمت دفاع از سلول‌های دیگر برده و حمله به سلول‌های عصبی خودی متوقف خواهد شد.

4. داروی آلمتوزوماب ( لمترادا ) و میتوکسانترون ( نوانترون )
   این داروها در حقیقت برای درمان سرطان، تجویز می‌شوند؛ اما زمانی که بدن شما به داروهای دیگر واکنش مثبت نمی‌دهد، گزینه بعدی، استفاده از این داروهاست که با توجه به عوارض زیاد آن، فقط در مواقع ضروری تحویز خواهند شد.

در این بیماری با توجه به مشکلات و علائم هر فرد، ممکن است داروهای ثانویه مثل داروهای درمان ناتوان‌‌های جنسی، افسردگی، بی‌خوابی، مشکات کنترلی روده و ادرار نیز تجویز شوند که در درمان ام اس موثر هستند. 

توانبخشی در درمان بیماری ام اس (MS)

یکی از مهم‌‌ترین درمان‌های غیر‌دارویی در ام اس، توانبخشی است. توانبخشی، به کلیه درمان‌هایی گفته می‌شود که برای بهبود فعالیت‌های طبیعی که بر اثر بیماری آسیب دیده، انجام می‌شود. مثل گفتار درمانی، فیزیوتراپی، کاردرمانی و... 

• فیزیوتراپی در بیماری ام اس

با توجه به آسیب اندام های حرکتی در ام اس، فیزیوتراپی می‌تواند به بهبود شرایط و به درمان مشکلات حرکتی، تقویت عضلات و ... منجر شود. 

• گفتار درمانی در بیماری ام اس

بیماری ام اس ممکن است بر بلع، گفتار، کم‌شدن صدا و... اثر بگذارد که در این مرحله از بیماری گفتار درمانی می‌تواند تا حد زیادی به بهبود و بازتوانی بیمار کمک کند.

• کاردرمانی در بیماری ام اس

کاردرمانی یکی از شاخه‌های توانبخشی است که در آن با در نظر گرفتن ابعاد روحی، جسمی و روانی بیماری و تاثیرات جانبی آن، با در نظر گرفتن علایق بیمار و همچنین بررسی شدت بیماری به ارائه تکنیک‌های درمانی پرداخت. در واقع کاردرمانی به مبتلایان به ام اس، کمک می‌کند که فرد در امور روزانه استقلالش را از دست ندهد و بتواند همچنان به رفع نیاز‌های شخصی خود بپردازد.