شپش انگل‌های کوچک و بدون بال هستند که بر روی پوست سر و بدن انسان زندگی می‌کنند. شپش‌ها از خون انسان تغذیه می‌کنند و وقع آن معمولا در میان کودکان شایع است از این رو جزو مواردی هستند که باید هرچه سریع‌تر نسبت به برطرف کردن آنها اقدام کرد. شپش سر کودکان به دلایل مختلفی ممکن است به وجود بیاید که اغلب منجر به ناراحتی کودکان و ایجاد استرس در والدین و سرپرستان می‌شود.
انواع شپش
برای اینکه بتوان شپش‌ها را برطرف کرد باید انواع آنها را شناخت. شناخت شپش‌ها کمک می‌کند که ناحیه مورد نظر را با دقت بیشتری مورد بررسی قرار داده و در صورت به وجود آمدن شپش هرچه سریع‌تر نسبت به برطرف کردن آن اقدام نمود. شپش‌ها به سه نوع اصلی تقسیم می‌شوند:
1. شپش سر: بر روی پوست سر و موها زندگی می‌کند.
2. شپش بدن: در لباس و بر روی پوست بدن زندگی می‌کند.
3. شپش عانه: در ناحیه عانه (ناحیه مثلثی شکل بالای واژن) و مناطق دیگر اندام تناسلی بدن که مو دارد زندگی می‌کند.
تفاوت شپش با شوره: اگر یک دانه از شپش سر در میان انگشتان فشار داده شود صدایی شبیه به ترکیدن خواهد داشت که متفاوت از شوره است. شوره سر هنگام فشار دادن صدایی نداشته و همانند برنج پخته شده له می‌شود.
علل بروز شپش سر در کودکان
از میان انواع شپش‌های نام برده شده، شپش سر بیشتر در میان کودکان شایع است. از رایج‌ترین دلایل بروز شپش سر کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. تماس نزدیک: شپش‌ها به راحتی بین افراد منتقل می‌شوند. در مکان‌هایی مانند مهد کودک‌ها و مدارس که کودکان نزدیک به هم هستند و بیشتر با هم تعامل دارند بروز شپش سر کودکان بیشتر رایج است.
2. استفاده از وسایل مشترک: به اشتراک‌گذاری وسایل شخصی مانند شانه، کلاه، روسری یا روبالشی می‌تواند موجب انتقال شپش میان کودکان شود.
3. محیط‌های شلوغ: زندگی در محیط‌هایی با جمعیت زیاد و کنترل نشده که احتمال وجود آلودگی در آن زیاد است می‌تواند احتمال ابتلا به شپش را افزایش دهد.
4. عدم رعایت نظافت: شپش‌ها همیشه به عدم نظافت مرتبط نیستند اما رعایت نظافت مناسب می‌تواند احتمال ایجاد شپش سر کودکان را کاهش دهد.
شپش در فصل مشخصی از سال رخ نمی‌دهد اما معمولا اواخر تابستان که مسافرت‌ها زیاد می‌شود بیشتر دیده می‌شود. دلیل آن استفاده از بالش و پتوی مشترک در هتل‌ها یا خانه‌های اجاره‌ای بوده که با بازگشایی مدارس و کنار هم قرار گرفتن دانش آموزان انتقال آن بیشتر می‌شود. پس از تعطیلات نوروز نیز یکی دیگر از زمان‌هایی است که احتمال وقوع شپش افزایش می‌یابد.
علائم شپش سر کودکان
شپش سر کودکان معمولا از نزدیک و با چشم غیر مسلح قابل در نزدیک ریشه مو رویت است اما گاهی به دلیل اینکه موها بسته می‌شود یا به دلیل تحرک بیش از حد کودکان مو به هم می‌ریزد ممکن است والدین به راحتی متوجه آن نشوند. به طور کلی علائم شپش سر در کودکان و نوزادان شامل موارد زیر است:
• خارش پوست سر: یکی از شایع‌ترین علائم خارش مداوم سر است که به دلیل نیش شپش‌ها به وجود می‌آید.
• احساس سوزش: ممکن است کودک در سر احساس سوزش یا ناراحتی داشته باشد.
روش‌های درمان شپش سر کودکان
درمان شپش سر به دلیل اینکه تخم‌های زیادی روی سر وجود دارد و شپش‌ها مقاوم هستند نیاز به حوصله و صبوری دارد. درمان شپش سر در علم پزشکی شامل استفاده از شامپوهای خاص یا داروهای موضعی است که برای کشتن شپش‌ها و تخم‌ها طراحی شده‌اند.
درمان شپش سر می‌تواند به صورت خانگی انجام شود یا اینکه به پزشک پوست، مو و زیبایی مراجعه کرد. برای درمان شپش سر کودکان راهکارهای مختلفی وجود دارد که در ادامه توضیح آنها پرداخته شده است:
1. سرکه سیب
سرکه سیب به دلیل خاصیت اسیدی که دارد می‌تواند باعث شل کردن تخم‌های شپش شده و منجر به از بین رفتن آنها شود. برای بهره‌مند شدن از خواص سرکه سفید کافیست مقدار مساوی سرکه سیب و آب را مخلوط کرده و محلول حاصل شده را به موها و پوست سر کودک زده و به آرامی ماساژ دهید. باید 30 دقیقه تا یک ساعت محلول روی سر بماند سپس موها را با آب گرم بشویید. این کار نیاز به تکرار در چندین روز متوالی داشته و برای ماندن روی سر بهتر است از نایلون و کلاه استفاده کنید.
نوعی شانه فلزی با دندانه‌های بسیار نزدیک به هم و ریز وجود داشته که استفاده از آن برای شانه کردن مو و کندن شپش‌ها مناسب است که می‌توان از طریق داروخانه‌ها و فروشگاه تهیه کرد.
2. روغن زیتون یا روغن نارگیل
روغن نارگیل و روغن زیتون می‌توانند به گیر کردن شپش‌ها بر روی موها کمک کرده و در نتیجه باعث خفگی آنها شوند. برای از بین بردن شپش سر کودکان مقدار کافی روغن زیتون یا روغن نارگیل را بر روی موها و پوست سر کودک بریزید و به خوبی ماساژ دهید. موها را حداقل دو ساعت یا حتی یک شب با یک کلاه پلاستیکی بپوشانید تا روغن به خوبی جذب شود. پس از دو ساعت یا صبح روز بعد، موها را با شامپوی معمولی بشویید و از شانه مخصوص شپش برای جدا کردن تخم شپش‌ها استفاده کنید.
3. روغن درخت چای
روغن درخت چای دارای خواص ضدعفونی‌کننده و ضد قارچی بوده که می‌تواند در کشتن شپش‌ها مؤثر باشد. برای از بین بردن شپش سر کودکان چند قطره روغن چای را با یک قاشق غذاخوری روغن زیتون یا هر روغن گیاهی دیگری مانند بادام تلخ، نارگیل، سیاه‌دانه و ... مخلوط کنید. محلول به دست آمده را به موها و کف پوست سر بزنید و به آرامی ماساژ دهید. پا پوشاندن موها با نایلون بگذارید 30 دقیقه بماند و سپس با شامپوی معمولی چندین بار سر و بدن را شست‌وشو دهید. برای اثربخشی بهتر این روش را هر روز تا سه بار در هفته تکرار کنید.
برای حذف شپش سر کودکان موها را به چندین دسته نازک تقسیم بندی کنید تا مواد به خوبی به همه قسمت‌ها آغشته شوند.
4. پنبه و الکل
الکل می‌تواند شپش‌ها را خفه کرده و به حذف تخم‌ها کمک کند. پنبه را به الکل آغشته نموده و به آرامی بر روی پوست سر و موهای کودک بمالید. موها را با کلاه پوشانده و بگذارید الکل برای 30 دقیقه تا یک ساعت بماند. سپس موها را با شامپوی معمولی شست‌وشو داده و از شانه مخصوص استفاده کنید.
5. پودر سدر
سدر نوعی گیاه طبیعی است که می‌تواند در از بین بردن شپش‌های سر کودکان موثر باشد. مقداری پودر سدر را با آب مخلوط کنید تا خمیری شکل شود. خمیر حاصل شده را به موها و پوست سر کودک بمالید و به مدت یک تا دو ساعت بگذارید بماند. سپس موها را با آب گرم به خوبی شستشو دهید. این کار را می‌توانید هفته‌ای یک بار روی موهای کودکان تکرار کنید.
6. سس مایونز
یکی دیگر از راهکارهای مفید و مناسب برای از بین بردن شپش سر کودکان استفاده از سس مایونز است. موهای کودک را به چندین دسته تقسیم کرده و سس را روی کف سر بمالید سپس با نایلون بپوشانید و اجزاه دهید حدودا یک تا دو ساعت روی سر باقی بماند. سپس با شانه مخصوص شپش به آرامی مو را شانه کنید تا تمامی شپش‌ها کنده شوند. سس به دلیل چرب بودن و ماندن زیر نایلون قابلیت خفه کردن شپش‌های سر کودکان را دارد.
7. اسپند
برای درمان شپش سر کودکان می‌توان از اسپند کمک گرفت. مقداری اسپند را در دستگاه آسیب به خوبی پودر نمایید سپس با کمی روغن خردل مخلوط کرده تا خمیر به دست آید. خمیر حاصل شده را روی کف سر و موها مالیده سپس سر را با نایلون بپوشانید. برای اثربخشی بهتر از باد گرم سشوار کمک بگیرید زیرا گرما به زودتر از بین رفتن شپش کمک می‌کند. بعد از یک ساعت موها را با آب گرم شسته و در همین حین از شانه مخصوص برای کندن شپش‌های باقی مانده روی سر کودکان کمک بگیرید.
8. دارو
یکی دیگر از راهکارهای برطرف کردن شپش سر کودکان مراجعه به پزشک است. پزشک برای از بین بردن شپش سر کودک با توجه به شدت و زمان بروز آن ممکن است قطره، محلول، قرص، شامپو، اسپری، دستگاه شپش گیر برقی و ... را تجویز کند.
بهتر است روش‌های درمانی چندین بار در طول هفته تکرار شوند تا از نابودی کامل شپش‌ها مطمئن شد.
نکات مهم هنگام درمان شپش سر کودکان
والدین باید هرچه سریع‌تر نسبت به درمان شپش سر کودکان اقدام کنند تا زیادتر نشده و باعث آزار و اذیت کودک نشود. شپش سر کودکان به راحتی قابل انتقال است از این رو نیاز به مداخله بزرگتر دارد. برای از بین بردن شپش‌ها والدین باید دقت کنند که جهت انجام هر یک از روش‌های نام برده شده در قسمت قبل به خوبی بدن و سر خود را بپوشانند تا شپش سر کودک به پوست و موی آنها انتقال نیابد.
برای حصول بهترین نتیجه توصیه می‌شود که درمان را چندین بار در هفته تکرار کنید. همچنین شستن زیر ناخن‌ها پس از پایان کار نباید فراموش شود. علاوه بر درمان شپش موها، تمیز کردن منسوجات مانند ملحفه، روبالشی، حوله و کلاه‌ها نیز بسیار مهم است تا از ریختن شپش‌ها به محیط جلوگیری شود. هر یک از منسوجات پس از استفاده باید به خوبی با آب داغ شسته شوند.
برای اینکه تخم شپش مجدد از طریق بالش به سر انتقال نیابد، بالش را پس از استفاده در یک کیسه پلاستیکی گذاشته و درب آن را کاملا ببندید تا هیچ هوایی به داخل آن وارد نشود. سپس بالش را به مدت دو هفته در گوشه‌ای قرنطینه نمایید تا شپش‌ها در آن خفه شوند سپس آن را زیر نور آفتاب قرار دهید تا گرمای خورشید تضمین کننده از بین رفتن شپش باشد.
تا حد امکان به کودک آموزش دهید که کسی را بغل نکند و وسایل خود را با دیگران به اشتراک نگذارد تا هم درمان موثر و اثربخش باشد و هم اینکه از انتقال آن به سایرین جلوگیری شود. نوعی اسپری مخصوص دفع شپش وجود دارد که از آن برای ضد عفونی کردن محیط زندگی استفاده می‌شود. برای استفاده از این اسپری درب و پنجره‌ها را باز بگذارید زیرا در محیط بسته خطرناک است.
اگر با استفاده از روش‌های خانگی شاهد بهبود شپش سر کودک نشدید یا مشکل ادامه پیدا کرد باید به پزشک مراجعه کرد. اگر کودک دچار عفونت‌های پوستی ناشی از خارش یا دیگر علائم جدی مانند تب یا درد قفسه سینه شد در اسرع وقت باید به پزشک مراجعه کنید.
آگاهی دادن به کودک درباره شپش سر الزامی است و برای درمان هرگز کودک را دعوا نکنید تا تاثیر منفی روی او نگذارید.
عوارض درمان نشدن شپش سر کودکان
اگر شپش سر کودکان درمان نشود، ممکن است مشکلات و عوارض جدی‌تری به وجود آید از جمله:
1. شپش به پوست سر حمله کرده و از خون تغذیه می‌کند که منجر به خارش شدید، بی‌خوابی و کاهش تمرکز و ناراحتی در کودک می‌شود.
2. خارش مداوم پوست سر را تحریک می‌کند و خراش‌های ایجاد شده ناشی از خارش می‌توانند عفونت‌های باکتریایی مانند درماتیت و فولیکولیت را ایجاد کنند.
3. شپش‌ها به راحتی از شخصی به شخص دیگر منتقل می‌شوند. عدم درمان شپش سر کودک می‌تواند به شیوع شپش در دوستان و خانواده‌های دیگر شود.
4. برخی کودکان به نیش شپش حساسیت نشان می‌دهند که منجر به بثورات و جوش‌های پوستی خواهد شد و در موارد شدید، احتمال بروز واکنش‌های آلرژیک وجود دارد.
5. وجود شپش در سر کودک به دلیل نگرانی‌هایی که ایجاد می‌کند، تأثیرات روانی منفی بر روی کودک و خانواده به جای می‌گذارد در نتیجه باعث کاهش اعتماد به نفس، اضطراب و استرس در کودک و حتی خانواده خواهد شد.
6. شاید برخی از کودکان به دلیل نگرانی درباره انتقال شپش، از شرکت در فعالیت‌های اجتماعی مانند بازی‌های گروهی یا تعامل با دوستان اجتناب کنند که روی روابط اجتماعی آنها تأثیر منفی می‌گذارد.
نتیجه گیری
درمان شپش سر در کودکان بسیار مهم است. والدین به عنوان سرپرست در صورت مشاهده علائم شپش باید هرچه سریع‌تر برای درمان و جلوگیری از بروز مشکلات بیشتر اقدام کنند. در این مقاله سایت خوب میشی به چندین روش درمان خانگی پرداخته شده است که در اغلب موارد اثربخش هستند اما اگر درمان‌های خانگی مؤثر نباشند، مراجعه به پزشک و استفاده از داروهای تجویز شده ضروری است.
