بیماری اوتیسم چیست؟
اوتیسم که اختلال طیف اوتیسم (ASD) نامیده می‌شود یک بیماری پیچیده است که شامل مشکلات رفتاری و ارتباطی است که می‌تاند شامل طیف گسترده‌ای از علائم و مهارت‌ها را در بر گیرد. اوتیسم می‌تواند یک مشکل جزئی یا ناتوانی باشد که نیاز به مراقبت تمام وقت در یک مرکز خاص دارد. افراد مبتلا به اوتیسم در برقراری ارتباط، درک آنچه دیگران فکر می‌کنند و احساس می‌کنند نیز مشکل دارند. این امر باعث می‌شود که در بیان کلمات، حرکات، حالت‌های چهره و لمس با مشکل مواجه باشند. افراد اوتیسم می‌توانند در برقراری ارتباط مشکل داشته باشند اما به طور غیر معمول در هنر، موسیقی، ریاضی یا حافظه مهارت ویژه‌ای داشته باشند. در ادامه بیشتر خواهیم دانست بیماری اوتیسم چیست؟
علائم و نشانه‌های اوتیسم
علائم و نشانه‌های بیماری اوتیسم چیست؟ علائم رایج اوتیسم عبارتند از:
- عدم ارتباط چشمی
- طیف محدودی از علایق یا علاقه شدید به موضوعات خاص
- انجام کاری به طور مکرر مانند تکرار کلمات یا عبارات، تکان خوردن به جلو یا عقب یا چرخاندن شی‌ء
- حساسیت زیاد به صداها، لمس‌ها، بوها یا منظره‌ای که برای دیگران عادی به نظر می‌رسد
- نگاه نکردن یا گوش ندادن به دیگران
- نگاه نکردن به چیزهایی که شخص دیگری به آن اشاره می‌کند
- عدم تمایل به در آغوش گرفته شدن یا عدم علاقه به در آغوش گرفتن چیزی
- مشکلات در درک یا استفاده از گفتار، حرکات، حالت‌های چهره یا تن صدا
- صحبت با صدای شبیه به آواز یا ربات گونه
- مشکل در سازگاری با تغییرات روزمره
نشانه‌های کلی بیماری اوتیسم چیست را شناختیم اما می‌توان علائم اوتیسم را به دو دسته کودکان و بزرگسالان تقسیم کرد.
علائم اوتیسم در کودکان | خصوصیات کودکان مبتلا به اوتیسم
علائم اوتیسم معمولا قبل از 3 سالگی کودک ظاهر می‌شود. برخی از افراد از همان بدو تولد علائم اوتیسم را از خود نشان می‌دهند. علائم بیماری اوتیسم در کودکان عبارتند از:
- دیر زبان باز کردن یا عدم صحبت کردن طوری که به نظر می‌رسد کودک ناشنوا است (با اینکه سنجش شنوایی او طبیعی و نرمال است)
- رفتارها، علایق و بازی‌های تکراری بیش از حد و هر بار به گونه‌ای انجام می‌دهد که گویی اولین بار است که با چنین مهارت یا بازی مواجه شده است که هیجان بیش از حد دارد
- افسردگی و اضطراب زیاد با وجود هوش متوسط یا بالاتر از حد متوسط
- عدم استفاده از کلمه "من"
- محو پنکه یا ماشین لباسشویی شدن (هر چیزی که حرکت دورانی دارد)
برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است تشنج داشته باشند که تا نوجوانی خود را نشان ندهد.
علائم اوتیسم در بزرگسالان
بزرگسالان مبتلا به اوتیسم ممکن است حتی با داشتن علائم شدید متوجه اوتیسم خود نشده باشند. بسیاری از موارد اختلال طیف اوتیسم با کم توجهی، وسواس فکری – عملی یا سایر شرایط روحی اشتباه گرفته شده است. در بزرگسالان اوتیسم به صورت یک چند مورد از علائم زیر بروز می‌یابد:
- تعداد دوستان اندک
- مشکلات در روابط عاطفی و عاشقانه
- عدم همدردی با دیگران
- مشکلات در پیگیری گفتگو
- عدم تماس چشمی حتی با نزدیکان
- علایق غیر عادی
- حرکات تکراری و تکرار یک برنامه ثابت روزمره
- استرس و اضطراب
- افسردگی
- نپذیرفتن تغییرات در امور روزمره
- عدم حساسیت به محرک‌های کافی
اختلال نقص توجه و بیش فعالی در بزرگسالان (ADHD) | نشانه ها + درمان
اختلالات طیف اوتیسم | انواع اوتیسم
زمانی تصور می‌شد که اوتیسم دارای انواع شرایط جداگانه‌ای است اما امروزه اختلالات طیف اوتیسم شناسایی شده و در یک طیف دسته بندی می‌شوند که عبارتند از:
- سندروم آسپرگر (Asperger'ssyndrome): کودکان مبتلا به سندروم آسپرگر مشکلی با زبان ندارند در واقع آن‌ها تمایل دارند در آزمون‌های هوش در دامنه متوسط یا بالاتر از میانگین امتیاز بگیرند اما با این حال دارای مشکلات اجتماعی و دامنه‌های محدودی از علایق هستند.
- اختلال اوتیسم (Autistic disorder): اختلال اوتیسم واژه‌ای است که اکثر مردم با شنیدن کلمه اوتیسم به آن فکر می‌کنند که به مشکلات در تعاملات اجتماعی، ارتباطات و بازی در کودکان زیر 3 سال اشاره دارد.
- اختلال فروپاشی در کودکی (اختلال انجام گسیختگی کودکی): اختلال تجزیه در کودکی یا Childhood disintegrative disorder حالتی است که کودکان حداقل 2 سال رشد معمولی دارند و سپس بیشتر مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی خود را از دست می‌دهند.
- اختلال رشد فراگیر طبقه بندی نشده (اختلال فراگیر رشد نابرشمرده): این دسته با اوتیسم غیر معمول Pervasive developmental disorder (PDD or atypical autism) شناخته می‌شود. به حالتی گفته می‌شود که اگر کودک رفتاری اوتیسم مانند تاخیر در مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی داشته باشد اما در سایر گروه‌های اوتیسم جای نگیرد در این دسته جای می‌گیرد.
آموزش والدین کودکان اوتیسم
دانستیم بیماری اوتیسم چیست اما وظایف پدر و مادر در برابر فرد مبتلا به اوتیسم در خانواده چیست و چه برخوردی باید با او داشته باشند؟ اختلالات طیف اوتیسم و انواع آن در افراد مختلف می‌تواند متفاوت به نظر برسد که در هر حال علائم آن از بسیار خفیف تا بسیار شدید متفائت است و به گونه‌ای مختلف بر نحوه ارتباط، رفتار یا تعامل افراد با دیگران تاثیر می‌گذارد. اغلب والدین با رسیدن کودک به 12 ماهگی متوجه مواردی شده‌اند که معمولا در 2 سالگی به طور کامل مطمئن شده‌اند که کودک مبتلا به اوتیسم است.
برخی از کودکان در طول کودکی علائمی از اوتیسم را دارند اما با بزرگتر شدن بهتر شده‌اند. مشارکت و آموزش والدین در نحوه برخورد با کودک اوتیسم در قالب جلسات و فیلم‌ها انجام می‌گیرد و به آن‌ها توانایی مهار رفتار نامناسب با کودکان و توانایی خود آرامی آموخته می‌شود. به والدین آموخته و توصیه می‌شود که:
- فرزندتان را بپذیرید
- تسلیم نشوید (به آینده فرزند امیدوار باشید)
- برنامه ریزی کنید
- به رفتارهای خوب و مثبت پاداش دهید
- فضایی امن در قسمتی از خانه برای کودک ایجاد کنید
- ارتباط غیر کلامی با کودک خود داشته باشید
- برای بازی با کودک وقت بگذارید
- به محرک‌های حسی کودک توجه کنید
- برنامه درمانی برای کودک تهیه کنید
- درمورد رژیم غذایی با پزشک صحبت کنید
- با گروه‌های پشتیبانی اوتیسم در ارتباط باشید
- حق و حقوق کودک (در مدرسه، جمع دوستان و آشنایان و ...) را پیگیر باشید
- ارتباط با دوستان و خویشاوندان را محدود نکنید
- کودکان را با یکدیگر مقایسه نکنید
- برنامه‌ای برای استراحت و تجدید روحیه خود داشته باشید.
آیا از بیماری اوتیسم در کودکان می‌توان پیشگیری کرد؟
بیماری اوتیسم چیست را شناختیم با این حال پزشکان نمی‌دانند چه عواملی باعث ایجاد اوتیسم می‌شود اما معتقدند که ژن‌ها مسئله مهمی هستند که که کودکان با آن متولد می‌شوند. همچنین گفته می‌شود اگرچه نمی‌توان از داشتن فرزند مبتلا به اوتیسم جلوگیری کرد اما با انجام تغییرات سبک زندگی احتمال داشتن کودک سالم بالا می‌رود:
- سالم زندگی کنید: به طور منظم چکاپ انجام دهید، وعده‌های غذایی متعادل بخورید، ورزش کنید و اطمینان حاصل کنید که به خوبی از مراقبت‌های دوران بارداری برخوردار هستید. تمام مکمل‌ها و ویتامین‌های توصیه شده را حتما مصرف کنید.
- در دوران بارداری داروهای خودسرانه مصرف نکنید: دوران بارداری دوران حساسی است که باید قبل از مصرف هرگونه دارو با پزشک مشورت کرد.
- از مصرف الکل خودداری کنید: به مشروبات الکلی در هر شرایطی نه بگویید.
- به دنبال شرایط درمانی موجود باشید: اگر مبتلا به بیماری سلیاک (یک بیماری گوارشی وراثتی)، PKU (فنیل کتونوری) یا هر بیماری دیگر هستید برای کنترل و درمان اقدام کنید.
- واکسن بزنید: قبل از بارداری واکسن سرخک (سرخجه) را دریافت کنید تا از اوتیسم مرتبط با سرخجه جلوگیری کنید.
چگونه پزشکان اوتیسم را تشخیص می‌دهند؟
می‌دانید بیماری اوتیسم چیست اما تشخیص آن چگونه است؟ تشخیص به موقع باعث تفاوت در کیفیت زندگی می‌شود که البته همیشه تشخیص آسان نیست. هیچ تست آزمایشگاهی خاصی برای تشخیص اوتیسم وجود ندارد و پزشکان با توجه به رفتارهای فرد و نگرانی‌های اطرافیان درمورد او حدس و گمان آغاز می‌شود. متخصصان اطفال اولین روند در تشخیص اوتیسم هستند و هر کودک 18 تا 24 ماهه را ارزیابی می‌کنند حتی اگر به نظر علائمی نداشته باشد. متخصص اطفال علاوه بر مشاهده رفتارهای کودک سوالاتی درمورد سابقه، رشد و رفتار کودکان می‌پرسند. نمونه‌ای از این سوالات عبارتند از:
- آیا کودک در 6 ماهگی لبخند زد؟
- آیا در 9 ماهگی از اصوات و صداها تقلید می‌کند؟
- آیا حالات صورت (چهره) را تقلید می‌کند؟
- آیا رفتارهای او غیر معمول یا تکراری است؟
- آیا ارتباط چشمی برقرار می‌کند؟
- آیا با دیگران ارتباط برقرار می‌کند؟
- آیا به نور، صدا یا دما حساس است؟
- مشکلی در خواب یا هضم غذا وجود دارد؟
- آیا تمایل و تلاش به آزار و اذیت دارد؟
پاسخ‌‌ها و مجموعه رفتارها بسیار مهم است و اگر مورد مشکوکی باشد برای انجام آزمایشات بیشتر به متخصص معرفی خواهید شد.
شرایطی که ممکن است با اوتیسم اشتباه گرفته شود
با شناخت بیماری اوتیسم چیست انتظار می‌رود بتوان آن را بهتر شناخت و با مسائل دیگر اشتباه نگرفت. شرایطی که ممکن است با اوتیسم اشتباه گرفته شود عبارتند از:
- تاخیر در گفتار، مشکلات شنوایی یا سایر تاخیر‌های رشد: تاخیر در رشد یا سایر مهارت‌ها هنگامی است که انتظار می‌رود کودک قادر به انجام آن‌ها باشد که ممکن است با اوتیسم اشتباه گرفته شود. از دلایل تاخیر می‌توان به مسمومیت به سرب یا سندروم دان اشاره کرد.
- علایق محدود: گاهی فرد اوتیسمی به موضوع خاصی بیش از حد اهمیت می‌دهد طوری که احساس می‌شود او به چیزهای دیگر علاقه ندارد که جزو نشانه‌های اوتیسم است در حالیکه ممکن است ناشی از وسواس ذهنی – فکری باشد.
- زود خواندن یا هوش زیاد: کودک در سن پایین بدون آموزش خاص به مهارت خواندن دست می‌یابد یا نشانه‌هایی از هوش بالا را از خود نشان می‌دهد اما در برقراری ارتباط با دیگران و زبان گفتار مشکل دارد که گاه با اوتیسم اشتباه گرفته می‌شود در حالیکه ممکن است کودک مبتلا به هایپرلکسی باشد.
درمان اوتیسم خفیف و درمان اوتیسم شدید
از آنجایی که اوتیسم از بسیار خفیف تا بسیار شدید درجه بندی می‌شود برای درمان آن نیز روش‌های مختلفی به کار می‌رود که هر یک با توجه به علائم بروز یافته در فرد توصیه می‌شود مانند:
- رفتار درمانی
- کار درمانی
- بازی درمانی
- موسیقی درمانی
- دارو درمانی
- گفتار درمانی
- فلور تایم (برای گسترش مهارت‌های عاطفی و ارتباطی)
- مداخله رشد ارتباط
- سان رایس
- رژیم غذایی
تاثیر شگفت انگیز بازی درمانی با کودکان بیش فعال
آمار کودکان مبتلا به اوتیسم در ایران
متاسفانه نه تنها آمار کودکان مبتلا به اوتیسم در جهان بلکه در ایران نیز رو به افزایش است. اگر بخواهیم دقیق‌تر این مسئله را مورد بررسی قرار دهیم باید گفت از هر 100 تا 150 تولد یک نوزاد مبتلا به اوتیسم است در حالیکه والدین هیچگونه سابقه‌ای نداشته و تمام روند درمانی را کامل طی کرده‌اند. در گذشته نیز کودکانی مبتلا به اوتیسم بوده‌اند که تشخیص داده نمی شدند اما امروزه با افزایش مطالعات و بالا رفتن آگاهی‌ها تعداد بیشتری شناسایی می‌شوند از این رو شناخت بیماری اوتیسم نه تنها برای والدین بلکه برای جامعه برای دانستن چگونگی برخورد با این افراد و کنار آمدن با شرایط موجود ضروری است. برای شناخت بیشتر بیماری اوتیسم چیست، دوم آوریل (13 فروردین) روز جهانی اوتیسم نامیده شده است.
