غربالگری بارداری چند مرحله است و چگونه انجام میشود ؟

غربالگری چیست؟ | غربالگری دوران بارداری

در دوران بارداری جنین در شکم مادر قرار دارد و به صورت مستقیم حالات رفتاری و سلامت جسمانی – عقلانی او قابل مشاهده نمی‌باشد از این رو آزمایش‌های غربالگری به کمک بشر آمده است تا میزان ناهنجاری‌های مادرزادی و اختلالات ژنتیکی را به حداقل برساند. شاید به نظر برسد غربالگری هزینه زیادی داشته باشد و یا ممکن است بیمه تمام یا بخشی از آن را پوشش دهد با این حال مادران باردار با مشاهده نتیجه آزمایش غربالگری می‌توانند از سلامت خود و جنین مطمئن شوند و با مشورت پزشک و رضایت خانواده بارداری ادامه یابد و یا ختم بارداری اعلام شود. برای دانستن اینکه غربالگری بارداری چند مرحله است و چگونه انجام می‌شود با ما در سایت خوب میشی همراه بمانید.

غربالگری بارداری چند مرحله است؟ | غربالگری بارداری چگونه انجام می‌شود؟

عموما غربالگری دو مرحله است اما در صورت نیاز ممکن است مراحل سوم و چهارم هم داشته باشد که عبارتند از:

1. غربالگری مرحله اول (سه ماه اول بارداری – از هفته 10 تا 13 بارداری)
2. غربالگری مرحله دوم (سه ماهه دوم بارداری – از هفته 14 تا 18 بارداری)
3. غربالگری ترکیبی دوران بارداری (غربالگری یکپارچه)
4. غربالگری متوالی

اینکه غربالگری بارداری به چه صورت انجام می‌شود، در هر مرحله متفاوت است که در ادامه آن‌ها را معرفی می‌کنیم.

دختره یا پسر؟ | سریع ترین راه تعیین جنسیت جنین

غربالگری اول بارداری | غربالگری سه ماهه اول بارداری

در غربالگری مرحله اول که مختص سه ماهه اول بارداری است سلامت عمومی جنین، مشکلات قلبی جنین، فیبروز سیستیک (CF) و احتمال ابتلای او به بیماری‌های ژنتیکی بررسی می‌شود که شامل مراحل زیر است:

سونوگرافی

سونوگرافی برای بررسی وضعیت و اندازه جنین در غربالگری کاربرد دارد. به کمک سونوگرافی می‌توان فهمید چه نقص‌هایی در رشد استخوان و اندام‌های جنین وجود دارد. نوع دیگری از سونوگرافی به نام سونوگرافی NT وجود دارد که برای ارزیابی ناهنجاری‌های کروموزومی جنین مانند سندروم دان به کار می‌رود که در هفته‌های 11 تا 13 بارداری و نهایتا تا هفته 14 بارداری انجام می‌شود. در سونوگرافی نوع NT باید مثانه پر باشد. متخصص با حرکت دادن پروب سونوگرافی تصاویر واضح از جنین روی مانیتور انداخته و میزان مایع پشت گردن جنین اندازه گیری می‌شود. مقدار نرمال مایع پشت گردن جنین باید 2.5 میلی متر باشد، مقدار کمتر یا بیشتر غیر طبیعی است. در سونوگرافی NT نیز احتمال خطا وجود دارد اما در هر حال تا حدودی اختلالات کروموزومی جنین را پیش بینی می‌کند.

آزمایش خون

در مرحله اول غربالگری دو نوع آزمایش خون انجام می شود که که موارد زیر از طریق آن قابل تشخیص است:

• پروتئین A مرتبط با بارداری
• هورمون H.C.G (هاش. سی. جی) یا هورمون گنادوتروپین جفتی انسان
• سرخجه
• سفلیس
• هپاتیت ب
• ایدز (ویروس HIV)
• تعیین گروه خونی
• عامل RH (عامل آر. هاش)

در غربالگری مرحله اول ترکیب سونوگرافی NT  و آزمایش خون دقت را افزایش داده و تا حدود ۸۰ درصد می‌توان به طور قطعی مبتلا بودن یا نبودن جنین به اختلالات کروموزومی مانند سندروم داون را عنوان کرد.

نمونه برداری از پرزهای جفتی | Chorionic Villus Sampling    

نمونه برداری از پرزهای جفتی یا CVS در هفته‌های 10 تا 12 بارداری و گاه بین هفته‌های 11 تا 14 بارداری انجام می‌شود که هدف از انجام آن تشخیص نقص‌های مادرزادی و اختلالات کروموزومی است. نمونه برداری از پرزهای جفتی از طریق واژن یا شکم انجام می‌شود.

• نمونه برداری CVS از طریق واژن: در نمونه برداری از واژن ابزاری از طریق واژن وارد رحم شده و سونوگرافی همزمان نیز انجام می‌شود تا نمونه‌ای از جفت خارج شود.
• نمونه برداری CVS از طریق شکم: یک سوزن بلند و باریک از طریق شکم و با انجام سونوگرافی همزمان وارد رحم شده و نمونه جفت را از آن خارج می‌کنند.

در نمونه برداری از پرزهای جفتی نمونه‌های کوچکی از سلول‌ها یا پرزهای جفت در محل اتصال جفت به دیواره رحم برداشته شده تا از طریق ژن‌هایی که مشابه ژن جنین است، وضعیت سلامت جنین و جنسیت مشخص می‌شود. بهتر است روز انجام نمونه برداری از پرزهای جفتی شخصی را به عنوان همراه داشته باشید تا شما را در رفتن به منزل همراهی کند.

غربالگری دوم بارداری | غربالگری سه ماهه دوم بارداری

غربالگری مرحله دوم که مختص سه ماهه دوم بارداری است در هفته‌های 14 تا 18 انجام می‌شود که احتمال ابتلای جنین به اختلالات کروموزومی و نواقص مربوط به مغز و طناب نخاعی بررسی می‌شود که عبارتند از:

راهکارهای قطع سریع پریود | قرص برای قطع خونریزی قاعدگی

آزمایش خون

آزمایش خون در غربالگری دوم کواد مارکر (Quad Marker) نامیده می‌شود که با اندازه گیری چهار نوع پروتئین جنینی، نواقص مادرزادی و ژنتیکی را مشخص می‌کند از این رو با عنوان آزمایش غربالگری چهارگانه نیز شناخته می‌شود که عبارتند از:

• آلفا پیتو پروتئین (AFP): هورمون AFP توسط کبد جنین تولید می‌شود و وارد خون مادر و مایع آمنیوتیک می‌شود که تا هفته دوازدهم حاملگی افزایش یافته و پس از آن به تدریج تا لحظه زایمان کاهش می‌یابد.
• استریول آزاد (Free Estriol): یکی از انواع استروژن‌ها، استریول است که توسط کبد و غده آدرنال جنین و جفت تولید می‌شود و سپس وارد خون مادر می‌شود.
• اچ سی جی (hCG): هورمون اچ سی جی که گاهی هاش سی جی هم گفته می‌شود توسط جفت تولید شده که به ترشح پروژسترون کمک کرده و وارد خون مادر می‌شود که باعث حفظ جنین می‌شود. میزان هورمون βhCG در سه ماهه اول بارداری افزایش یافته سپس به تدریج تا لحظه زایمان کاهش می‌یابد.
• Inhibin A: اینهیبین آ. هورمونی تولید شده توسط جفت است که در هفته‌های 14 تا 17 بارداری کاهش می‌یابد و سپس مجددا افزایش می‌یابد.

سونوگرافی آنومالی | سونوگرافی تفصیلی

در هفته 16 تا 18 بارداری سونوگرافی آنومالی برای تشخیص مشکلات ساختاری جنین انجام می‌شود تا هرگونه مورد مشکوک و نقص در قلب، صورت و بدن جنین، وضعیت جفت و همچنین ستون فقرات مورد بررسی قرار می‌گیرد.

غربالگری دیابت

بین هفته‌های 24 تا 28 بارداری آزمایش غربالگری دیابت انجام می‌شود که در واقع همان آزمایش چالش گلوکز یا gct است. برای انجام آزمایش چالش گلوکز نوعی محلول قندی به مادر باردار داده شده که باید در مدت 5 دقیقه آن را نوشید و یک ساعت پس از آن نمونه خون گرفته می‌شود. اگر پاسخ غربالگری دیابت بارداری مثبت باشد لزوما به معنای داشتن دیابت بارداری نیست بلکه باید آزمایش تحمل گلوکز دهانی (O-GTT) نیز انجام شود. برای انجام آزمایش گلوکز دهانی باید ناشتا بود و نمونه خون داد تا قند خون ناشتا اندازه گرفته شود. سپس محلول گلوکز خوراکی به خورد مادر باردار داده خواهد شد و سپس طی 3 ساعت و یک ساعت یک بار نمونه خون گرفته می‌شود. ممکن است پزشک به جای آزمایش تحمل گلوکز سه ساعته تقاضای آزمایش گلوکز دو ساعته داشته باشد که تنها تفاوت آن در حجم گلوکز نوشیدنی و تعداد دفعات نمونه گیری است.

آزمایش‌های تشخیصی

پزشک برای تشخیص قاطع مشکلات جنینی از جمله نقص یا اختلالات کروموزومی در زنانی که موارد زیر را داشته باشند آزمایش تشخیصی را درخواست می‌کند:

• بارداری پرخطر یا با ریسک متوسط
• سن مادر بالای 35 سال
• داشتن سابقه بارداری با جنین دچار نقص لوله‌های عصبی

آمنیوسنتز در زیر شاخه آزمایش تشخیصی قرار می‌گیرد که به دلیل حساس بودن نیاز به مهارت بالای تخصص پزشک و تیم پزشکی دارد.

• آمنیوسنتز: آمنیوسنتز (amniocentesis) بین هفته‌های 14 تا 20 بارداری انجام می‌شود که عموما تلاش می‌شود تا قبل از هفته 16 بارداری انجام شود چرا که پس از آن در صورتی که جنین مشکل داشته باشد اجازه سقط داده نخواهد شد (در ایران) اما قبل از اتمام هفته 19 بارداری می‌توان مجوز سقط قانونی جنین را دریافت کرد. در آزمایش آمنیوسنتز مادر باردار روی تخت دراز کشیده و شکم او ضد عفونی می‌شود سپس به کمک سونوگرافی سوزنی بلند و نازک از طریق شکم وارد کیسه آب شده و کمی از مایع آمنیوتیک توسط سرنگ برداشته می‌شود تا مورد بررسی قرار گیرد. عموما یک تا دو هفته بعد جواب آماده می‌شود.

آیا من باردار هستم؟ | علائم بارداری بعد از چند روز ظاهر میشود؟

غربالگری ترکیبی دوران بارداری | غربالگری یکپارچه

غربالگری یکپارچه (Integrated) تستی است که از غربالگری مرحله اول و دوم حساس‌تر است که جهت غربالگری سندروم دان و اختلالات لوله عصبی به کار می‌رود که به آن غربالگری ترکیبی دو مرحله‌ای نیز گفته می‌شود و شامل دو مرحله است:

• تست‌های ترکیبی
• تست‌های متوالی

نتایج بدست آمده برای غربالگری مرحله اول و دوم می‌تواند به صورت ترکیبی به کار برده شود تا تشخیص سندرم داون به درستی انجام گیرد. عموما نتیجه نهایی، تا انجام و تکمیل آخرین مرحله آماده نمی‌شود. در واقع سونوگرافی، آزمایش خون مرحله اول و آزمایش خون مرحله دوم انجام می‌شود تا نتیجه نهایی به دست آید. از مزایای غربالگری ترکیبی می‌توان به پایین بودن مثبت کاذب و قدرت تشخیص بالای آن اشاره کرد.

بهترین ورزش های دوران بارداری | ورزش بارداری برای زایمان طبیعی

غربالگری متوالی (Sequential)

نتایج حاصل شده از غربالگری سه ماهه اول بارداری را به سه دسته تقسیم می‌کنند که عبارتند از:

• ریسک پایین
• ریسک متوسط
• ریسک بالا

زنانی که ریسک متوسط یا بالایی دارند برای انجام مراحل بعدی در غربالگری متوالی راهنمایی می‌شوند اما اگر خانم باردار دارای ریسک پایین باشد نیازی به تست غربالگری یا تشخیصی ندارند.

داروهای مضر در بارداری کدامند؟