آلزایمر چیست؟
آلزایمر نوعی بیماری است که حافظه افراد را از بین می‌برد. در ابتدا فرد در به یاد آوردن وقایع اخیر مشکل دارد هرچند که ممکن است به راحتی اتفاقاتی را که سال‌ها پیش رخ داده است را به خاطر آورد اما با گذشت زمان علائم دیگری در بیماری آلزایمر ظاهر می‌شود مانند:
- مشکل در تمرکز
- به سختی انجام دادن فعالیت‌های معمولی
- احساس گیجی یا نا امیدی به خصوص در شب
- تغییرات خلق و روحی چشمگیر مانند عصبانیت، اضطراب، افسردگی
- احساس بی نظمی و یا به راحتی گم شدن
- مشکلات جسمی مانند پیاده روی نا متعارف و عدم هماهنگی بین اعضای بدن
- مشکل در برقراری ارتباط
افراد مبتلا به آلزایمر ممکن است عزیزانشان را به خاطر نیاورند همچنین فراموش کنند که چگونه خودشان لباس بپوشند، تغذیه کنند و از توالت استفاده کنند. بیماری آلزایمر باعث می‌شود مغز به مرور زمان تجزیه شود که این اتفاق معمولا برای افراد بالای 65 سال رخ می‌دهد. فرد می‌تواند فقط چند سال یا چندین دهه با بیماری آلزایمر زندگی کند با این حال بیشتر اوقات فرد حدود 9 سال با آن زندگی می‌کند. تقریبا از هر 8 نفر، یک نفر 65 سال به بالا به بیماری آلزایمر مبتلا است. زنان نیز بیشتر از مردان به آن مبتلا می‌شوند.
چه عواملی باعث بیماری آلزایمر می‌شود؟
افرادی که بیماری آلزایمر مبتلا می‌شوند معمولا مسن هستند اما این بیماری قسمت طبیعی و عادی از بالا رفتن سن نیست. دانشمندان هنوز مطمئن نیستند که چرا عده‌ای به بیماری آلزایمر مبتلا می‌شوند در حالیکه عده‌ای دیگر چنین نیستند. اما به نظر می‌رسد علائمی که آلزایمر را ایجاد می‌کند ناشی از دو نوع اصلی آسیب‌های عصبی باشد:
- سلول‌های عصبی گره خورده به نام توده نوروفیبریلار
- رسوب‌های پروتئینی به نام آمیلوئید بتا (نوعی از پلاک‌های عامل آلزایمر)
همچنین افرادی که فشار خون و کلسترول بالاتری دارند احتمال بیشتری وجود دارد که به بیماری آلزایمر مبتلا شوند. آسیب‌های سر نیز هر چقدر شدت آن بالاتر باشد احتمال ابتلا به آلزایمر را افزایش می‌دهد. از بزرگترین عواملی که می‌تواند احتمال ابتلا به بیماری آلزایمر را افزایش دهد، داشتن سابقه خانوادگی است.
انواع بیماری آلزایمر
تقریبا همه مبتلایان به بیماری آلزایمر سرانجام علائم یکسانی از جمله:
- از دست دادن حافظه
- گیجی
- مشکل در انجام کارهای سابق
- مشکل در تصمیم گیری
خواهند داشت. انواع بیماری آلزایمر عبارتند از:
آلزایمر زودرس (Early-onset Alzheimer's) یا آلزایمر در جوانی
آلزایمر زودرس برای افرادی که کمتر از 65 سال دارند اتفاق می‌افتد که اغلب هنگام تشخیص بیماری بین 40 تا 50 سال سن دارند که تقریبا 5% از کل تعداد مبتلایان را شامل می‌شوند.افراد مبتلا به سندروم دان بیشتر در معرض ابتلا به آلزایمر هستند. شکل شروع زودرس بیماری آلزایمر با کروموزوم 14 DNA مرتبط است.
علائم آلزایمر زودرس چیست؟ از عمده‌ترین علائم آلزایمر زودرس می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مشکل در کارهای عادی و خانه داری
- گم شدن
- تغییر روحیه و شخصیت
- مشکلات جسمی در مکالمه، بلع یا راه رفتن
- فراموشی: در جای نادرست قرار دادن وسایل
- از دست دادن وقت و زمان: امروز چه روزی است؟
- پرسدن سوالات مکرر
- استفاده از کلمات اشتباه در مکالمه
- مشکل در درک فاصله (مسافت)
آلزایمر دیررس (Late-onset Alzheimer's) یا آلزایمر در سالمندان
شایع‌ترین نوع بیماری آلزایمر، آلزایمر دیررس است که در افراد 65 سال به بالا اتفاق می‌افتد و هنوز دلیل قطعی چگونگی ابتلا به آن مشخص نیست.
آلزایمر خانوادگی (FAD)
آلزایمر خانوادگی نوعی از بیماری آلزایمر است که با ژن‌ها در ارتباط است. در خانواده های مبتلا به آلزایمر حداقل اعضای دو نسل به بیماری آلزایمر مبتلا شده‌اند و بیشتر در افرادی که آلزایمر زودرس دارند دیده می‌شود. آلزایمر خانوادگی کمتر از 1% کل بیماران مبتلا به آلزایمر را تشکیل می‌دهد.
مطلب پیشنهادی:
نشانه های زنی که همسرش را دوست ندارد
برای جلوگیری از آلزایمر چه باید کرد؟ | آلزایمر + پیشگیری
بیماری آلزایمر یکی از بیماری‌هایی است که بیشتر افراد می‌خواهند از آن پیشگیری کنند هر چند که دلیل دقیق ابتلا به آن مشخص نیست اما تغییرات ژنی احتمال ابتلا را بیشتر می‌کنند با انجام کارهای روزمره‌ای که تقریبا هر روز آن‌ها را انجام می‌دهیم می‌توان تا حدودی احتمال ابتلا به بیماری آلزایمر را کاهش داد:
- کنترل فشار خون، کلسترول و قند خون: کلسترول بالا، فشار خون بالا، دیابت نوع 2 و بیماری‌های قلبی ارتباط مستقیمی با بیماری آلزایمر دارند. با آزمایش ساده و کمک پزشک ابتلا به آلزایمر را مدیریت کنید.
- وزن: چاقی احتمال ابتلا به بیماری آلزایمر را افزایش می‌دهد. با کاهش وزن از ابتلا به آلزایمر مصون بمانید.
- ورزش: در ورزش و تحرک بدنی حتی به مقدار کم خون بیشتری به مغز می‌رسد. حداقل 5 روز در هفته به مدت 30 دقیقه ورزش کنید.
علائم آلزایمر چیست؟
1. از دست دادن حافظه
شایع‌ترین علامت بیماری آلزایمر از دست دادن حافظه است. آیا اطلاعات را به راحتی فراموش می‌کنید؟ تاریخ، نام و رویدادهای مهم را از یاد می‌برید؟ حتی اتفاقات مهم را هم فراموش کرده و یا بارها درمورد اطلاعات مشابه سوال می‌کنید؟ وابسته به یادآوری کننده‌های هوشمند هستید؟
2. مشکل برنامه ریزی و حل مسئله
آیا در برنامه ریزی و متعهد بودن به آن‌ها دچار مشکل شده‌اید؟ دستورالعمل‌هایی که هر روز به سادگی اجرا می‌کردید را فراموش کرده‌اید؟ آیا تمرکز روی کارهای دقیق به خصوص اعداد دشوار است؟ قادر به پیگیری کردن صورت حساب‌های خود نیستید؟
3. چالش در انجام کارهای روزمره
چالش در انجام کارهای روزمره به قدری پر رنگ می‌شود که حتی چیزهای عادی و آشنا که به آن‌ها تسلط داشته‌اید را دیگر به راحتی نمی‌توانید انجام دهید. مانند فراموش کردن قواعد بازی مورد علاقه، از دست دادن توانایی رانندگی کردن، ...
4. تغییر در بینایی
آیا دیگر به راحتی نمی‌توانید کلمات یک صفحه از کتاب را بخوانید؟ نمی‌توانید رنگ‌ها را به سادگی از هم تشخیص دهید؟ آیا در تخمین مسافت مشکل دارید؟ شاید به همین دلیل است که فرد از تراس (بالکن) طبقه پنجم می‌خواهد بی پروا به بیرون برود طوری که احساس می‌کند کف تراس به حیاط یا خیابان چسبیده است.
5. دشوار بودن مکالمه
وقتی پیدا کردن کلمه سخت باشد، مکالمه هم به سختی صورت می‌گیرد. واژگان مناسب به ذهن نمی‌رسد و کلمه مناسب جایگزین را هم نمی‌توان به زبان آورد. حتی نام اشیا و یا افراد را هم اشتباهی بر زبان می‌آورید.
6. عدم کنترل
عدم کنترل را می‌توان به هر چیزی تعمیم داد. طوری که فرد فراموش می‌کند در را ببندد، نحوه دستشویی کردن را هم از یاد می‌برد و ناخودآگاه در مکان و زمان نامناسب ادرار یا مدفوع می‌کند. قادر به درست لباس پوشیدن نیست طوری که ممکن است لباس را سر و ته بپوشد.
آلزایمر یا پیری؟
با علائم آلزایمر آشنا شدیم اما این سوال به وجود می‌آید که آیا نشانه‌ها ناشی از آلزایمر است یا ناشی از بالا رفتن سن؟ هرچه سن بالاتر می‌رود پیش می‌آید کلمه‌ای فراموش شود، جایی که کلید گذاشته شده است فراموش شود، نام همسایه از یاد برود چرا که اینها در حافظه کوتاه مدت اتفاق می‌افتد و قسمت طبیعی از پیری هستند. موارد زیر می‌تواند کمک کننده باشند:
- برای خود یادداشت بنویسید
- کلیدهای خود را هر روز در همان مکان قرار دهید
- بازی با کلمات یا جدول بازی کنید
فراموشی جزئی می تواند بخشی از روند طبیعی پیری و بالا رفتن سن باشد اما شرایطی که باعث می‌شود حافظه از دست داده شود شامل موارد زیر است:
- افسردگی
- عوارض جانبی بعضی از داروها
- عدم کافی بودن ویتامین ب 12
- پایین بودن سطح تیروئید
- استرس و نگرانی از هر نوع مانند مرگ همسر یا فرد عزیز، بازنشستگی و ...
در از دست دادن حافظه چه چیزی طبیعی است؟ یکی از علائم جدی پایین آمدن سطح حافظه این است که شما خود آن را احساس نمی‌کنید اما اعضای خانواده بیشتر از شما نگران هستند چرا که اختلال حافظه را در شما حس می‌کنند که نشان از بیماری آلزایمر است. در ادامه تعدادی موارد طبیعی و عادی و همچنین دلایل نگرانی آورده شده است:
- عادی: قرارهای روزانه را فراموش کرده اما بعدا آن‌ها را به یاد می‌آورید.
- دلایل نگرانی: شما از دوستان و خانواده خود بارها و بارها جزئیات را می‌پرسید و یا برای انجام وظایفی که قبلا به تنهایی آن ها را انجام می‌دادید به دیگران احتیاج دارید.
- عادی: هر چند وقت یکبار به دفترچه تنظیمات مایکروویو نیاز دارید.
- دلایل نگرانی: نمی‌تواند به راحتی شیر گاز را باز کنید (نمی‌توانید با جاق گاز کار کنید).
مطلب پیشنهادی:
آپنه خواب چیست؟ + علائم و درمان
سه مرحله اصلی آلزایمر
سه مرحله اصلی آلزایمر را از خفیف تا شدید همراه با علائم هر مرحله از آلزایمر را در ادامه خواهیم گفت:
1. آلزایمر خفیف
بروز مرحله اول بیماری آلزایمر یعنی آلزایمر خفیف معمولا از 2 تا 4 سال طول می‌کشد که علائم آن عبارتند از:
- انرژی کمتر برای انجام کارها
- علاقه کمتر به کار و فعالیت‌های اجتماعی و تمایل به به نشستن، تماشا کردن تلویزیون یا خوابیدن
- از دست دادن خاطرات اخیر مانند فراموش کردن مکالمات و خبرهایی که تازه اتفاق افتاده‌اند
- مشکل در بیان افکار خود و درک دیگران
- مشکل در نوشتن یا استفاده از اشیا
- صرف زمان زیاد برای انجام کارهای روزمره
- نوسانات خلقی مانند افسردگی یا بی علاقه شدن
- گم شدن در مسیرهای آشنا
هنگامی که فرد یک یا چند مورد از علائم ذکر شده را دارد لزوما به معنای داشتن بیماری آلزایمر نیست، شرایط دیگری هم هستند که بر ذهن اثر می‌گذارند مانند:
- سوء مصرف مواد مخدر
- تداخل دارویی با یکدیگر
- بیماری پارکینسون
- فشار
- افسردگی
تنها پزشک می‌تواند با بررسی پرونده بیمار و انجام تعدادی آزمایش تشخیص دهد که آیا علائم ناشی از بیماری آلزایمر خفیف است یا خیر.
2. آلزایمر متوسط
آلزایمر متوسط زمانی است که از دست دادن حافظه بدتر می‌شود و در زندگی روزمره مشکلات ایجاد می‌کند. بروز آلزایمر خفیف می‌تواند بین 2 تا 10 سال طول بکشد. فردی با آلزایمر متوسط ممکن است جزئیات را فراموش کند مانند جایی که به دبیرستان رفته است یا محضری که در آن عقد کرده است. همچنین ممکن است اعضای خانواده خود و دوستان را نشناسند و یا نتوانند آن ها را به خاطر بسپارند. گاهی فراموش می‌کنند وسایل خود را کجا گذاشته‌اند و یا مسیر رفته را نمی‌توانند برگردند چرا که به خاطر نمی‌آورند. علائم دیگر آلزایمر متوسط عبارتند از:
- گفتن سخنان بی ربط و نامربوط
- مشکل در به کار بردن کلمات درست و استفاده از کلمات غلط
- به سختی برنامه ریزی کردن
- ناکامی در حل مشکلات
- لباس نامناسب با فصل پوشیدن (مانند پوشیدن بافتنی در تابستان)
- به راحتی عصبانی شدن یا ناراحت شدن و حتی داد زدن سر دیگران
- مشکل در خواب
- هذیان گویی
- گیج شدن درمورد مکان و زمان
بعضی از افراد مبتلا به بیماری آلزایمر متوسط کنترل زندگی خود را هم از دست می‌دهند در نتیجه نا امید و افسرده می‌شوند.
3. آلزایمر شدید
مرحله سوم بیماری آلزایمر شدید است که به آلزایمر دیررس نیز معروف است. افراد در این مرحله ممکن است برخی از علائم زیر یا همه آن‌ها را با هم داشته باشند:
- سردرگمی درباره آنچه گذشته است و آنچه اکنون اتفاق می‌افتد
- نمی‌توانند خود را معرفی کنند، در به یاد آوردن یا سازماندهی کردن اطلاعات مشکل دارند
- مشکلات مربوط به بلع و کنترل مثانه و روده
- کاهش وزن، تشنج، عفونت‌های پوستی و سایر بیماری‌ها
- تغییرات شدید خلقی
- دیدن، شنیدن یا احساس چیزهایی که در عالم واقعیت وجود ندارند که توهم نامیده می‌شود
- قادر نیستند خود را به راحتی حرکت دهند
تشخیص بیماری آلزایمر
یک تشخیص زودهنگام و دقیق می تواند به فرد فرصت بیشتری برای در امان ماندن از آلزایمر را بدهد طوری که با مصرف برخی از داروها می توان در کنترل مراحل اولیه آلزایمر موفق بود. پزشک ابتدا معاینه بدنی انجام داده و درمورد سلامت بیمار سوالاتی می‌پرسد مانند:
- علائم و مشکلاتی که در انجام کارهای روزمره دارید
- سابقه بیماری
- نوع داروهای مصرفی
- وضعیت تاهل
- شرایط زندگی
- روابط جنسی
- وقایع و اتفاقات مهم زندگی
- سابقه خانوادگی
و از شما تست ذهنی کوتاه می‌گیرد که در آن:
- مهارت حل مسئله
- میزان دقت و توجه
- مهارت شمارش
- حافظه
می‌پردازد و نتایج حاصل از آن به پزشک کمک می‌کند تا مغز را در زمینه‌های مختلف مورد تحلیل و بررسی قرار دهد و ابتلا به بیماری آلزایمر را تشخیص دهد. همچنین ممکن است برای بررسی دقیق‌تر تقاضای:
- ام آر آی (MRI)
- توموگرافی انتشار پوزیترون (پت اسکن)
- آزمایش خون برای بررسی مقدار بتا آمیلوئید
داشته باشد.
درمان آلزایمر
درمان خاصی برای بیماری آلزایمر وجود ندارد تنها برخی از روش های درمانی علائم آلزایمر را کاهش داده و به افراد کمک می‌کنند از نظر ذهنی و جسمی رو به زوال نروند. پزشک ممکن است بسته به علائم فرد دارو تجویز کند که این داروها بیماری را متوقف نمی‌کنند بلکه از وخیم‌تر شدن آن و بروز عوارض بعدی می‌کاهند.
داروی آلزایمر
- بعضی از داروها مشکلات خلقی، افسردگی و تحریک پذیری را درمان می‌کنند مانند:
- سیتالوپرام (Celexa)
- فلوکستین (Prozac)
- پاروکستین (Paxil)
- سرترالین (Zoloft)
- افرادی که اضطراب یا بی قراری دارند داروهای زیر تجویز می‌شود:
- آلپرازولام (Niravam, Xanax)
- بوسپیرون (BuSpar)
- لورازپام (Ativan)
- اگزازپام (Serax)
- برای کاهش سردرگمی، پرخاشگری، تحریک یا توهم داروهای زیر تجویز می‌شود:
- آریپیپرازول (Abilify)
- برکسیپیپزول (Rexulti)
- هالوپریدول (Haldol)
- اولانزاپین (Zyprexa)
- ویتامین E جزو ویتامین‌هایی است که عده‌ای از پزشکان آن را برای درمان آلزایمر سودمند می دانند در حالیکه عده‌ای دیگر مخالف استفاده از آن هستند چرا معتقدند تاثیری بر درمان بیماری آلزایمر ندارد.
