کبد، بزرگترین اندام داخلی بدن است. این عضو مهم در سمت راست، بالای شکم، زیر دیافراگم قرار دارد و قفسه‌ی سینه می‌تواند از آن حفاظت کند. کبد 500 وظیفه را برای حفظ سلامت بدن انجام می‌دهد که مهم‌ترین وظیفه او نگهبانی از اعمال حیاتی بدن است. هر گونه اختلال در آن باعث آسیب جدی و جبران ناپذیر به بدن می‌شود. کبد نقش بزرگی در ذخیره انرژی انسان، دفع سموم، تسهیل کردن فرآینده گوارش و متابولیسم مواد غذایی دارد.
در این مقاله سعی داریم شما را با این عضو شگفت‌انگیز بدن بیشتر آشنا کنیم.
وظایف کبد در بدن
کبد یک عضو باهوش بدن است. می‌د‌اند چه زمانی سموم را دفع کند، چه موقع سموم را از طریق ادرار یا مدفوع از بدن خارج کند، چه موقع مواد مغذی را ذخیره کند و چه زمانی آنها را به خون بازگرداند.
1. دفع سموم بدن
بعد از اینکه خون، دستگاه گوارش را ترک کرد به داخل کبد می‌رود. کبد برای پردازش طیف گسترده‌ای از مواد شیمیایی خطرناک در جریان خون شما آماده می‌شود. سلول‌هایی که این سموم را پردازش می‌کنند، آنها را به مولکول‌هایی تجزیه می‌کنند که برای بدن خطر کمتری دارند، به عنوان مثال، سلول‌های کبدی، آمونیاک را که هنگام هضم پروتئین‌ها آزاد می‌شود، تبدیل به یک محصول جانبی بی ضرر به نام اوره می‌کنند.
حتما بخوانید: اورولوژی چیست + همه چیز درباره متخصص اورولوژی
2. کمک به هضم غذا
شما برای هضم غذاهای چرب، به کمک کبد خود نیاز دارید. هر روز سلول‌های کبدی شما تقریبا یک لیتر صفرا (مایع سبز تیره) تولید می‌کنند که درون لوله‌هایی به نام مجاری صفرا جاری می‌شود. صفرا به اثنی عشر قسمتی از روده کوچک، منتقل می‌شود، جایی که چربی را به ذرات کوچکتر می‌شکند. این به سلول‌های بدن شما اجازه می‌دهد تا مواد مغذی موجود در بدن را بهتر جذب کنند.
3. کنترل قند خون
بعد از غذا، کبد با ارگان دیگری به نام لوزالمعده کار می‌کند تا سطح قند خون (گلوکز) را کنترل کند. اگر قند خون خیلی کم باشد، کبد قندهای ذخیره شده خود را به شکلی به نام گلیکوژن تجزیه می‌کند و آنها را در جریان خون آزاد می‌کند. این امر قندهای بیشتری را برای انرژی در اختیار سلول‌ها قرار می‌دهد. در موارد دیگر، وقتی قند خون بالا است کبد مقداری گلوکز از خون را فیلتر کرده و آن را به عنوان گلیکوژن ذخیره می‌کند تا بعداً مورد استفاده قرار گیرد. به طور کلی کبد پیوسته در تلاش است تا، مقدار قند را در جریان خون ثابت نگه دارد.
حتما بخوانید: همه چیز درباره کم خونی (علائم و درمان)
4. ذخیره کردن آهن بدن
کبد آهن را ذخیره می‌کند و آن را در بدن توزیع می‌کند.
5. تولید پروتئین
کبد یک سازنده اصلی پروتئین است و طیف گسترده‌ای از پروتئین‌های مورد نیاز بدن را تولید می‌کند. کبد پروتئینی به نام آلبومین تولید می‌کند. این پروتئین عامل لخته شدن خون است که به بدن در جلوگیری از خونریزی کمک می‌کند، همچنین باعث می‌شود مایع حاصل از خون به سایر بافت‌های بدن نریزد. کبد تعداد زیادی پروتئین را در خانواده آنزیم ایجاد می‌کند، که همگی مولکول‌های مختلفی را تجزیه می‌کنند تا بدن شما بتواند از آنها بهتر استفاده کند.
6. محافظت از میکروب
وقتی به عفونت خاصی مبتلا می‌شوید، کبد شما در مبارزه با میکروب‌ها نقش مهمی دارد. این عضو تعداد زیادی سلول به نام فاگوسیت دارد که ویروس‌ها و باکتری‌ها را شناسایی و از بین می‌برد، به خصوص سلول‌هایی که از طریق دستگاه گوارش وارد بدن می‌شوند.
حتما بخوانید: مراقب عفونت کلامیدیا باشید! علائم و راه‌های پیشگیری از انتقال بیماری کلامیدیا
7. رشد و بازسازی خود
بر خلاف سایر اندام‌های بدن، کبد از توانایی ویژه‌ای برای تجدید قسمت‌های آسیب دیده خود دارد. کبد تا زمانی که حداقل 25 درصد از بافت باقی مانده باشد می‌تواند به طور کامل تولید شود. یکی از بارزترین جنبه‌های این شاهکار این است که کبد می‌تواند در روند رشد، از نظر اندازه و توانایی قبلی خود دوباره رشد کند
بیماری‌های کبد
بسیاری از شرایط می‌تواند بر کبد شما تاثیر بگذارد. در اینجا به برخی از موارد اصلی می‌پردازیم.
هپاتیت
هپاتیت یک عفونت ویروسی در کبد است. این عارضه باعث ایجاد التهاب و آسیب کبد می‌شود و عملکرد کبد را دشوار می‌کند. بیماری‌های گروه هپاتیت مسری است و برخی از آنها با واکسن و کنترل روابط جنسی حل می‌شود.
کبد چرب
تجمع چربی در کبد می‌تواند منجر به بیماری کبد چرب شود.
دو نوع بیماری کبد چرب وجود دارد:
- بیماری کبد چرب الکلی، که در اثر مصرف زیاد الکل ایجاد می‌شود.
- بیماری کبد چرب غیر الکلی، که توسط سایر عوامل ایجاد می‌شود که کارشناسان هنوز سعی در درک آن دارند.
در صورت عدم کنترل، هر دو نوع بیماری کبد چرب می‌توانند باعث آسیب کبدی شوند و منجر به سیروز و نارسایی کبدی شود. رژیم غذایی و سایر تغییرات سبک زندگی اغلب می‌توانند علائم را بهبود بخشیده و خطر عوارض را کاهش دهند.
شرایط خود ایمنی
شرایط خود ایمنی شامل سیستم ایمنی بدن است که به اشتباه به سلول‌های سالم بدن و کبد حمله می‌کند.
چندین بیماری خود ایمنی شامل:
- هپاتیت خود ایمنی
- سیروز صفراوی اولیه (PBC).
- کولانژیت اسکلروزان اولیه
شرایط خود ایمنی می‌تواند در اثر نارسایی غده تیروئید در فرد نیز ایجاد شود مقاله زیر را در این خصوص مطالعه کنید.
حتما بخوانید: با علائم تیروئید، این غده کوچک اما توانا آشنا شوید
شرایط ژنتیکی
بیماری ژنتیکی، که بیمار از یکی از والدین خود به ارث می‌برند، می‌تواند بر کبد تاثیر بگذارد:
- هموکروماتوز: باعث می‌شود بدن آهن بیشتری از آنچه نیاز دارد ذخیره کند.
- بیماری ویلسون: باعث می‌شود کبد بیش از حد مس جذب کند.
- کمبود آنتی تریپسین این بیماری :Alpha-1 در شرایطی رخ می‌دهد که کبد نتواند به اندازه کافی پروتئینی که به جلوگیری از تجزیه آنزیم در بدن کمک می‌کند؛ بسازد.
سرطان
سرطان‌های کبد ابتدا در کبد بروز می‌کند. اگر سرطان از جای دیگر بدن شروع شود اما به کبد گسترش یابد، به آن سرطان ثانویه کبد گفته می‌شود.
حتما بخوانید: سرطان روده چیست؟ علائم سرطان روده و تشخیص آن
سیروز
سیروز به زخم‌هایی گفته می‌شود که ناشی از بیماری‌های کبدی و سایر آسیب کبدی مانند اختلال در مصرف الکل است.
نارسایی کبد
نارسایی مزمن کبد به طور معمول زمانی اتفاق می‌افتد که قسمت قابل توجهی از کبد آسیب دیده و قادر به عملکرد صحیح نباشد. این بیماری به آرامی در بدن فرد اتفاق می‌افتد. ممکن است بیمار در ابتدا هیچ علامتی نداشته باشد اما با گذشت زمان، بیمار علائم زیر را در خود ببیند:
- زردی
- اسهال
- گیجی
- خستگی و ضعف
- حالت تهوع
این یک وضعیت جدی است که نیاز به مدیریت مداوم دارد. از طرف دیگر نارسایی حاد کبد به طور ناگهانی اتفاق می‌افتد، غالباً در پاسخ به مصرف بیش از حد الکل یا مسمومیت‌های شدید غذایی در فرد ایجاد می‌شود.
علائم بیماری کبد
علائم و نشانه‌های مربوط به بیماری کبد متفاوت است و به نوع دقیق بیماری کبدی که وجود دارد بستگی دارد. نمونه‌هایی از علائم و نشانه‌های بیماری کبد شامل موارد زیر است:
- زردی
- درد و تورم شکم
- خارش پوست
- رنگ تیره ادرار
- حالت تهوع
- استفراغ
- خستگی مزمن
- مدفوع خونین
- تورم در مچ پا و پاها
- از دست دادن اشتها
- کبودی پوست
حتما بخوانید: اورولوژی چیست + همه چیز درباره متخصص اورولوژی
7 خوراکی مفید برای سلامت کبد
1. سیر
سیر حاوی سلنیوم، ماده معدنی است که به سم زدایی کبد کمک می‌کند. همچنین این قابلیت را دارد تا آنزیم‌های کبدی را فعال کند تا سموم را به طور طبیعی به بیرون دفع شود.
2. مرکبات
میوه‌هایی مانند گریپ فروت، پرتقال، لیموترش و لیمو همه قدرت پاکسازی کبد را تقویت می‌کنند. حتی اگر در مقادیر اندک مصرف شوند.
3. سبزیجات
سبزیجاتی به شکل صلیب، مانند کلم بروکلی و گل کلم حاوی گلوکوزینولات و ترکیبات گوگردی هستند که به کبد در تولید آنزیم‌های سم زدایی کمک می‌کنند. سبزیجات دارای برگ سبز نیز دارای کلروفیل بالایی هستند که سموم را از جریان خون بیرون می‌کشند، آنها می‌توانند فلزات سنگین را برای محافظت از کبد خنثی کنند.
حتما بخوانید: سریع ترین لاغری با رژیم کانادایی + برنامه رژیم کانادایی
4. زردچوبه
این گیاه برای کبد فوق‌العاده است. زردچوبه حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی است که، سلول‌های کبد را ترمیم می‌کنند. همچنین باعث تقویت کبد در سم زدایی فلزات و در عین حال تولید صفرا می‌شود.
5. گردو
گردو حاوی مقادیر زیادی آمینواسیدآرژنین است که به کبد در سم زدایی آمونیاک کمک می‌کند. گردوها از نظر اسیدهای چرب گلوتاتیون و امگا 3 بسیار غنی هستند و همگی از پاکسازی طبیعی کبد، پشتیبانی می‌کنند.
6. چغندر
چغندر با تمیز کردن خون به افزایش اکسیژن در جریان خون کمک می‌کند و می‌تواند مواد زائد سمی را تجزیه کند تا سریع‌تر دفع شوند. این گیاه جریان صفرا را تحریک کرده و فعالیت آنزیمی را تقویت می‌کند. چغندر همچنین حاوی فیبر و ویتامین C است که هر دو پاک کننده‌های طبیعی دستگاه گوارش هستند.
7. هویج
هویج در بین گیاهان، حاوی فلاونوئید و بتاکاروتن بسیار زیاد است که عملکرد کلیه را تحریک و پشتیبانی می‌کند. هویج همچنین حاوی ویتامین A هست که از ابتلا به بیماری کبد جلوگیری می‌کند.
کلام آخر
به طور کلی کبد فیلتر بدن و حافظ سلامتی ماست که می‌بایست در حفظ سلامتی آن در زندگی روزمره بیشتر توجه کنیم. می‌توانیم با کاهش مصرف سیگار و نوشیدنی‌های الکلی ورزش‌های مناسب کبد و مصرف بیشتر سبزیجات در رژیم غذایی ضامن سلامتی خود و اعضای خانواده باشیم. با رعایت نکات عمومی سلامتی می‌توانیم الگوی مناسبی برای کودکان در جهت حفظ سلامتیشان باشیم.
