نوجوانی دوره بسیار حساسی از زندگی هر فرد است، دورانی پر از نوسانات خلقی، احساسی و تحولات جسمی، احتمالا چندان به یاد ندارید که خودتان در دوره نوجوانی چه تغییراتی داشته‌اید؛ به همین دلیل است که درک کاملی از حالات فرزندتان ندارید و برای شما عجیب و کلافه‌کننده است! اما باید بدانید که این دوره برای تمام نوجوان های دیگر دنیا با فراز و نشیب‌های زیادی طی همراه است و مسلما نقش والدین در این دوران بسیار پررنگ و حیاتی است.
از دید کارشناسان، 12 تا 18 سالگی دوره نوجوانی محسوب می‌شود که اوج آن برای دختران 12 تا 14 سال و برای پسران 14 تا 15 سال است؛ دوره‌ای که به بلوغ می‌رسند و تغییرات بلوغ در آن‌ها پدیدار می‌شود. اگر فرزندی در این بازه سنی داشته باشید، خوب میدانید که چه تنش‌ها و چالش‌هایی در این دوران پیش می‌آید و حل آن از اهمیت زیادی برخوردار است.
در این مقاله به مهم ترین مشکلات نوجوانان و راه حل آن می پردازیم.
تحولات افراد در دوران نوجوانی
در دوران نوجوانی پر‌التهاب‌ترین تحولات جسمی و روحی رخ می‌دهد. برای حل مشکلات نوجوانان، ابتدا باید به خوبی آن‌ها را بشناسید و با تغییرات روحی و جسمی‌شان آشنا باشید.
♦ مهمترین تغییرات دوران نوجوانی
1. تغییرات جسمی در دوران نوجوانی
در این دوره رشد بدن شامل عضلات و استخوان‌ها تکمیل می‌شود، اشتها افزایش پیدا میکند، تن صدا تغییر میکند و قد به حداکثر رشد می‌رسد.
با پا گذاشتن در دوره نوجوانی، دختران به مرور متوجه رشد سینه‌هایشان می‌شوند و به مرور در ناحیه اندام تناسلی و زیربغل‌ها، مو رشد می‌کنند.
همچنین پسرها شاهد رشد مو در ناحیه پشت‌لب، صورت، اندام تناسلی و زیربغل‌ها هستند.
2. تغییرات روحی در دوران نوجوانی
دوران نوجوانی، آغاز تغییرات روحی برای پا گذاشتن به بزرگسالی است، برخی تغییرات روحی که در نوجوانی تجربه می‌شود را در ادامه خواهیم گفت:
افراد در دوره نوجوانی:
- زود عصبانی می‌شوند.
- زود گریه می‌کنند.
- احساس غرور در آن‌ها پررنگ‌تر می‌شود.
- تمایل به استقلال دارند .
- تمایل به پذیرش مسئولیت و بیرون آمدن از دوره کودکی دارند.
- بین شیطنت‌های کودکی و پختگی بزرگسالی دچار دوگانگی می‌شوند.
- سعی می‌کنند صاحب‌نظر شوند.
- در مقابل عقاید و نظریه‌های بزرگسالان قدعلم می‌کنند.
- تمایل به حضور بیشتر در جامعه دارند.
- میل دارند با دوستانشان وقت بگذرانند.
- در منزل تمایل به تنهایی دارند.
- سعی می‌کنند در گروه‌های هواداری قرار بگیرند (هواداران سبک موسیقی خاص، تیم فوتبال خاص یا...)
- نیاز به محبت دارند.
- نیاز به حس ارزشمندی و موفقیت دارند.
3. تغییرات عاطفی دوران نوجوانی
در آغاز نوجوانی، میل به دوست داشته شدن و پذیرفته شدن در نوجوان افزایش پیدا میکند؛ او متوجه جذابیت جنس خود می‌شود و سعی میکند توجه بیشتری جلب کند. به همین دلیل در این سن، نوجوانان زمان بیشتری را برای ظاهر خود می‌گذارند. همچنین به مرور متوجه می‌شوند که تمایل دارند از طرف جنس مخالف، دوست داشته شوند و کسی را دوست بدارند؛ این تغییرات عاطفی، عامل مهمترین ضربه‌هایی است که نوجوانان در این دوره می‌بینند.
همزمان با تغییرات عاطفی، ممکن است احساس گناه در نوجوان پیدا شود که بسیار آسیب‌زاست؛ چرا که او امروز میل دارد تابو‌هایی که در سال‌های قبل برایش ساخته شده را تجربه کند و بابت این میل، خودش را سرزنش میکند.
4. تغییرات جنسی دوران نوجوانی
دوران نوجوانی تغییرات هورمونی و تکمیل فرایند رشد جنسی، موجب پیدایش میل جنسی می‌شود. اغلب نوجوانان میل دارند با بدن خود بیشتر آشنا شوند و به میل جنسی خود به چشم یک حس ناشناخته که نیاز به کشف دارد، نگاه می‌کنند. با تغییرات جنسی نیز ممکن است نوجوان به علت تمایلات خود احساس گناه کند.
5. مشکلات نوجوانان
در پی بروز این تغییرات، مشکلاتی نیز به وجود می‌آید که ممکن است فرزند دلبند شما با آن مواجه شود و یا شما در ارتباط با نوجوان خود به مشکل بخورید. در هرحال دیگر خبری از آن کودک مطیع نیست و کم‌کم ساخته شدن ساختار شخصیتی نوجوان، باعث‌شده که او احساس کند باید خودی نشان دهد!
♦ مهمترین مشکلات نوجوانان و راه حل آن
1. احساس منفی نسب به خود
در این دوره ممکن است نوجوانتان نسبت به ظاهر خود حساس‌تر شود. حس کند زیبا نیست یا اندام غیر‌متناسبی دارد.
• راه حل احساس منفی نوجوان نسبت به خود
والدین نقش پررنگی در ایجاد اعتماد به نفس فرزندان دارند؛ از فرزندتان تمجید کنید و سعی داشته باشید منتقل‌کننده حس مثبت نسبت به او باشید.
2. ترس و نگرانی از پذیرش مسئولیت و شکست
در این دوره فرزند شما میل دارد مسئولیت‌های مختلفی بگیرد و خود را اثبات کند؛ اما با بی‌اعتمادی شما، دچار ترس از مسئولیت و ترس از شکست می‌شود. شما باید بپذیرید که فرزندتان پا به دوره جدیدی گذاشته و باید تجربیات جدیدی هم به دست بیاورد.
• راه حل احساس ترس و نگرانی نوجوان
به فرزندتان مسئولیت بدهید. به او یادآوری کنید که به توانایی‌هایش ایمان دارید؛ اما حتی اگر در اجرای آن مسئولیت، تاخیری افتاد (از واژه شکست استفاده نکنید) همچنان کنارش هستید تا با کمک او، موانع را از سر راه بردارید. زمانی که فرزندتان از پس انجام ماموریتی برنیامد و یا مشکلی ایجاد شد، او را مقصر ندانید و سرزنش نکنید، بلکه از او بخواهید هم‌فکری کند تا با هم مشکل را حل کنید.
3. مشکلات تحصیلی
در این دوره به دلیل بعضی تحولات، تمرکز نوجوان از درس برداشته می‌شود و ممکن است شاهد افت تحصیلی وی باشید. همچنین به دلیل بدخلقی احتمالی، ممکن است با برخی معلمان نیز به مشکل بخورد و از درس فاصله بگیرد.
• حل مشکلات درسی نوجوانان
در چنین شرایطی باید در فرزند نوجوان خود، انگیزه پیشرفت تحصیلی ایجاد کنید. او را تشویق کنید که هدفی را معین و برای رسیدن به آن تلاش کند، با معلمان او صحبت کنید. حامی نوجوان خود باشید و در عین حال از معلمان او بخواهید با درک بیشتر از شرایط روحی دوره نوجوانی شاگردانش، با ملاطفت بیشتری با آن‌ها برخورد کند.
گاهی برای موفقیت تحصیلی، می‌توانید انگیزه‌‌سازی کنید. مثلا به نوجونتان بگوییدکه اگر معل کارنامه پایان سالش، بالای 19 باشد، برایش فلان هدیه را می‌خرید یا اگر در فلان درس پیشرفت کند، وسیله‌ای را که مدتی است نیازش دارد را هدیه می‌گیرد!
حواستان باشد این جایزه دادن‌ها نباید افراطی باشد و فرزندتان باید بداند که در این دوره، یکی از مهمترین وظایفی که برعهده اوست، ادامه تحصیل است.
4. رابطه زیاد با دوستان
در این سن، نوجوان علاقه دارد در گروه‌های دوستانه قرار بگیرد و بیشتر وقتش را با دوستانش بگذراند، اما این نگرانی برای والدین وجود دارد که این دوستان چه خطراتی می‌توانند ایجاد کنند و چطور باید با نوجوانی که علاقه دارد تمام وقتش را با دوستانش بگذارند برخورد کنند.
• حل مشکل رابطه زیاد با دوستان
ابتدا باید درک کنید که محیط دوستانه برای فرزند شما، محیط امن‌تری است؛ چون وقتش را با همسالانش می‌گذارند، کسانی که درکش می‌کنند، به دردودل‌هایش گوش می‌دهند، دوستش دارند و کنار هم شاد هستند و به قولی جوانی می‌کنند!
گام اول: نباید وقت گذرانی با دوستان را ممنوع کنید، اما باید نسبت به زمانی که فرزندتان در کنار دوستانش است، محدودیت قائل شوید و طبق قانون و برنامه خاصی رفت‌و‌آمد شود.
گام دوم: باید سعی کنید محیط خانواده و مهمانی‌های خانوادگی را برای فرزندتان امن کنید. طبیعتا وقتی به او خوش بگذرد، میل بیشتری برای گذراندن وقت با خانواده دارد.
گام سوم: فرزندتان را آگاه کنید که دوستان خوب چه ویژگی‌هایی دارند و از او بخواهید نسبت به دوستانش حساس باشد و کسی را برای دوستی انتخاب کند که برای او دوست فوق‌العاده‌ای باشد. بد نیست کمی از آثار مخرب دوستان بدی که خودتان هم تجربه کرده‌اید به او بگویید و از او بخواهید که راه حل دهد که اگر آن زمان به جای شما بود چه می‌کرد. به این ترتیب، بدون این که در او احساس منفی نصیحت را به وجود بیاورید، کمکش کرده‌اید که نسبت به انتخاب دوستانش با چشم بازتری تصمیم بگیرد.
گام چهارم: برای انتخاب نوجوان ارزش قائل باشید و از او بخواهید که در مقابل، او هم تعادلی بین روابطش ایجاد کند تا به مشکل نخورید.
گام پنجم: سعی کنید دوستان نزدیک فرزندتان را بشناسید و با خانواده آن‌ها ارتباط برقرار کنید؛ شناخت کافی، باعث می‌شود بتوانید بیشتر اعتماد کنید و یا در صورت نیاز، از فرزندتان بخواهید با درایت خودش، ارتباطش را با برخی از دوستانش کاهش دهد. برای شناخت بهتر می‌توانید گاها به مدرسه او بروید و دوستانش را ببینید و کمی گپ بزنید یا آن‌ها را به منزل یا یک پیک‌نیک دعوت کنید. سعی کنید در ارتباط با نوجوانان، مثل یک زن یا مرد دانا و نصیحت‌گر برخورد نکنید؛ بلکه برگردید به نوجوانی خود و وارد دنیای نوجوانانه آن‌ها شوید، بخندید، خاطره تعریف کنید، جوک بگویید و جوانی کنید تا هر دو شما لذت ببرید و ارتباط خوبی هم بینتان برقرار شود.
5. اعتیاد به دخانیت و مواد مخدر در نوجوان
در این سن، اغلب نوجوانان مایلند چیزهایی که را که دست بزرگسالان دیده‌اند و برایشان تازگی دارد را امتحان کنند،. متاسفانه مصرف سیگار، قلیان و مخدر، در این برهه نوجوان شما را تهدید میکند.
• حل مشکل اعتیاد به دخانیت و مواد مخدر در نوجوان
بهتر است نوجوان را با اعتیاد و تبعات سنگین آن آشنا کنید. فیلم‌های مرتبط با اعتیاد را با مشورت یک مشاور، انتخاب و همراه با فرزندتان تماشا کنید. نباید فرصت دهید مواد اعتیادآور در ذهن فرزندتان تصویر کاذب مثبت پیدا کند. به او هشدار دهید که اگر از نه گفتن بترسد و ادعاهایی مبنی بر اعتیادآور نبودن این مواد را باور کند، خیلی زود اعتیاد تمام زندگی‌اش را ازبین خواهد برد.
6. ارتباط با جنس مخالف در نوجوانان
در این دوره، نیازهای عاطفی، نوجوان را تشویق میکند که با جنس مخالف، ارتباط برقرار کند و دوست‌دختر یا دوست‌پسر بگیرد. حتی ممکن است با شنیدن این مسائل از سمت دوستانش حس کند که راه پذیرفته‌شدن در جمع آن‌ها و اثبات صمیمیت و همراهی، داشتن دوستی از جنس مخالف است.
• راه حل ارتباط با جنس مخالف در نوجوانان
به او یادآور شوید که علاقه‌اش را درک می‌کنید؛ اما در این سن، این علاقه‌ها باعث اخلال در تحصیل و رسیدن به اهدافش می‌شود. همچنین او را از خطراتی که ممکن است در این مسیر، روح و جسمش را تهدید کند آگاه کنید.
سعی کنید رابطه صمیمانه و پرمحبتی با نوجوانتان داشته باشید و به او عشق و توجه بدهید تا در دیگران به دنبال آن نباشد. در صورت ادامه روابط پرخطر، حتما با مشاور کودک و نوجوان مشورت کنید.
فراموش نکنید لجاجت و تنش، صرفا فرزندتان را از شما دور میکند و این فاصله، زمینه‌ساز مشکلات بسیاری است.
نکات مهم برای حل مشکلات نوجوانان
1. برای فرزندتان مثل یک دوست باشید. بهترین راهی که می‌توانید او را آگاه کنید، این است که موارد مشابه را مثال بزنید و از خود نوجوان بخواهید بهترین راهکار را بدهد و بعد طی یک گفتمان والد و فرزندی، با کمک یکدیگر، بهترین رفتار را نتیجه‌گیری کنید.
2. به نوجوانتان انگیزه دهید و یادآوری کنید که به او اعتماد و ایمان دارید و میدانید که ناامیدتان نخواهد کرد.
3. به فرزندتان بگویید که در هرشرایطی می‌تواند برای کمک به حل مشکلاتش روی شما حساب کند و مطمئنش کنید که سرزنشش نمی‌کنید تا اگر مسیر خطایی را انتخاب کرد، بتواند سریعا برگردد و از شما کمک بگیرد.
4. هرگز با نوجوان مثل یک بازپرس رفتار نکنید؛ سعی کنید به جای بازجویی، صحبتتان را با جملات محبت‌آمیز شروع کنید؛ مثل:
خب عزیزم، امروز چطور گذاشت؟
آیا روز خوبی داشتی؟
دوست‌دارم با دوستانت آشنا شوم، کمی از آن‌ها برایم می‌گویی؟
5. با فرزندتان در مورد علاقمندی‌هایش صحبت کنید؛ تیم فوتبال یا فیلم مورد‌علاقه یا... می‌تواند بهانه خوبی برای نزدیک‌تر شدن شما به یکدیگر باشد.
6. از او بخواهید زمانش را بین شما، دوستانش، تحصیل و مدرسه تقسیم کند و برخی روزهای خاص را فقط به خانواده اختصاص دهد، به او بگویید دلتان میخواهد با هم وقت بگذرانید.
7. هرگز فرزندتان را با دیگران قیاس نکنید، این کار عزت‌نفس او را از بین میبرد.
8. اگر او الگویی دارد که مورد پسند شما نیست، سعی کنید به جای مخالفت و دور کردن فرزندتان از خود، نقاط مثبت رفتاری آن الگو را پیدا و با فرزند خود در مورد آن صحبت کنید؛ سپس از نوجوانتان بخواهید که او هم نقاط منفی که احساس میکند قهرمان مورد علاقه‌اش دارد را بیان کند، در آخر شما هم او را تایید کنید و نقاط منفی دیگری که به آن پی برده‌اید را مطرح کنید. با این رفتار ضمن احترام به سلیقه فرزندتان، به او یاد داده‌اید که هیچکس کامل نیست و همه، نقاط منفی و مثبتی دارند و باید سعی کند این نقاط مثبت را در خود تقویت و از نقاط منفی، دوری کند.
9- به فرزندتان احساس گناه و شرم ندهید، این احساس نه تنها از عادات بد جلوگیری نخواهد کرد، بلکه به روح و روان او آسیب میزند و زمینه اختلالات وسواسی را در او ایجاد میکند؛ حس دوست داشتن و صلح با خود، انسانیت و نوع‌دوستی را در او تقویت کنید .
سخن آخر
سعی کنید فراموش نکنید که نوجوانی و چالش‌هایش بخشی از روندی است که فرزند شما باید برای رسیدن به بزرگسالی طی کند. ما در این مقاله به مهمترین مشکلات نوجوانان و راه حل آن پرداختیم تا از عمیق‌شدن مشکلات پیشگیری کنیم و آینده بهتری برای نوجوانان خود بسازیم.
نظراتتان را برای ما ارسال کنید.
