حتما بارها از زبان کسانی که سابقه سنگ کلیه را دارند شنیده‌اید که این درد از شدیدترین دردهایی است که طی زندگی‌شان تجربه کرده‌اند؛ بی‌راه هم نمی‌گویند، حرکت رسوبات سختی که در کلیه، سنگ‌های کلسیمی می‌سازند، با درد همراه است و بسته به سایز سنگ کلیه، درد هم شدیدتر است.
در این مقاله به معرفی سنگ کلیه و پیشگیری و درمان آن می‌پردازیم.
سنگ کلیه چیست؟
سنگ کلیه، یکی از شایع‌ترین اختلالات کلیه و مجاری ادراری محسوب می‌شود و مهم‌ترین عامل ایجاد آن، رسوب ترکیبات ادرار غلیظ است.
کلیه، مسئولیت تصفیه خون، از مواد زائد را به عهده دارد و یکی از مهم‌ترین اعضای بدن انسان و برخی جانداران دیگر است. زمانی که سنگ در کلیه و مجاری آن حرکت می‌کند، اغلب درد زیادی به همراه دارد، اما مشکل سنگ کلیه صرفا به درد آن ختم نمی‌شود. سنگ کلیه گاها باعث به خطر انداختن جان بیمار می‌شود که در این شرایط، جراحی اورژانسی، ضروری است.
سنگ کلیه در انواع مختلفی وجود دارد و اندازه آن از یک دانه شن تا یک توپ پینگ‌پنگ متغیر است. این سنگ ها، اغلب به رنگ زرد یا قهوه‌ای هستند و در کلیه تشکیل می‌شوند؛ اما ممکن است در مجاری ادراری، مثانه و ... هم یافت شوند.
سنگ کلیه چند نوع دارد؟
سنگ کلیه در 5 نوع مختلف وجود دارد، جنس رسوباتی که سنگ از آن تشکیل شده، متفاوت است. شایع‌ترین نوع آن، سنگ کلیه حاوی کلسیم است.
انواع سنگ کلیه
1. سنگ کلیه کلسیمی ( (Calcium Urinary Stone
سنگ های حاوی کلسیم، در دو نوع اگزالات کلسیم و فسفات کلسیم وجود دارند که نوع اول، شایع‌تر از نوع دوم است. حدود 80% سنگ های ادراری، کلسیمی است.
ماده کلسیم، نقش بسیار پررنگی بر سلامت استخوان‌ها، عضلات و... دارد. کلسیمی که توسط بدن مصرف نشود، باید از طریق ادرار دفع شود. زمانی که کلیه شما، قادر به شستن کلسیم اضافی ادرار نباشد، ترکیبات کلسیم در کلیه رسوب می‌کنند و در نتیجه آن، سنگ های کلسیمی به وجود می‌آیند.
علت سنگ کلیه کلسیمی
- افزایش کلسیم ادرار
- افزایش کلسیم خون
- اسیدوز متابولیک مزمن
- آب‌وهوای گرم و خشک
- اسهال مزمن
- مصرف زیاد مواد پروتئینی
- نقرس
- رژیم کم کلسیم
- رژیم پر اگزالات
- ژنتیک
- بیماری التهابی روده
- بیماری اسیدوز کلیه
2. سنگ کلیه استروویتی (Struvite Urinary Stones)
این سنگ ها به سنگ عفونی هم شهرت دارند؛ چرا که افرادی که مبتلا به عفونت مزمن دستگاه ادرار باشند، مستعد سنگ کلیه استروویتی هستند ترکیب این سنگ ها منیزیوم آمونیوم فسفات است. در درمان این نوع سنگ، درمان عفونت، حرف اول را می‌زند.
اگر ادرار شما، حاوی میکروب‌هایی باشد که اوره را به آمونیوم تبدیل کند، دچار این نوع سنگ کلیه می‌شوید.
3. سنگ کلیه اسید اوریکی
اگر PH ادرار شما اسیدی باشد، دچار سنگ کلیه اسید اوریکی می‌شوید. برای درمان این نوع سنگ کلیه، اولین قدم، قلیایی‌کردن ادرار است. سنگ اسید اوریکی غیرحاجب است، یعنی اگر رادیوگرافی انجام دهید، اثری از آن نمی‌بینید! بنابراین برای تشخیص دقیق، باید حتما سونوگرافی انجام دهید.
علت ایجاد سنگ کلیه اسید اوریکی
- مصرف گوشت و پروتئین زیاد
- کم‌آبی بدن
- نقرس
4. سنگ کلیه سیستنینی (Cysteine Urinary Stones)
نام سیستنین را شاید زیاد نشنیده باشید؛ اما این ماده، در اغلب بخش‌های بدن شما وجود دارد. این نوع سنگ، زمینه ژنتیکی دارد و اغلب در سنین پایین، سنگ سازی می‌کند.
5. سنگ کلیه ناشی از مصرف داروها
بعضی داروها ممکن است باعث سنگ کلیه شوند، مثلا شربت‌های معده‌ای که استفاده از آن‌ها نیز رواج دارد، حاوی مقدار زیادی سیلیکات هستند که می‌توانند باعث ایجاد سنگ‌کلیه شوند.
علائم سنگ کلیه
اغلب ما، اولین علائم سنگ کلیه را درد‌های شدیدی می‌دانیم که در ناحیه پهلوها و پشت وجود دارد؛ اما اکثر اوقات، علائم به درد ختم نمی‌شود. معمولا درد کلیه زمانی شروع می‌شود که سنگ شروع به حرکت می‌کند؛ اما سنگ کلیه علائم دیگری هم دارد!
مهم‌ترین علائم سنگ کلیه
1. درد و سوزش در دفع ادرار
اگر سنگ کلیه داشته باشید، ممکن است زمان دفع ادرار، دچار درد تیزی شوید که علت آن، رسیدن سنگ به محل اتصال مثانه و حالب است.
2. تکرر ادرار
اگر سنگ کلیه به ناحیه پایینی دستگاه ادراری برود، دچار تکرر ادرار می‌شوید؛ به‌طوری که توانایی‌تان در کنترل ادرار کم می‌شود. ممکن است حس کنید عفونت ادراری دارید، اما تکرر ادرار، یکی از مهم‌ترین علائم سنگ کلیه است.
3. قطرات خون در ادرار
ممکن است در ادرارتان قطرات خون ببینید که علت آن مجروح کردن دستگاه ادراری، توسط سنگ کلیه است. حتی شاید نتوانید این قطرات را با چشم ببینید، اما در آزمایش ادرار با میکروسکوپ به‌راحتی دیده می‌شوند.
4. ادرار قطره‌ای
گاهی سنگ کلیه باعث بسته شدن مجاری می‌شود؛ در این حال ادرار شما نمی‌تواند به‌راحتی تخلیه شود و دچار ادرار قطره‌چکانی می‌شوید.
5. ادرار بد بو و بدرنگ
یکی از شاخصه‌های سنجش سلامت دستگاه ادراری، رنگ و بوی ادرار است. ادرار سالم باید شفاف، زرد رنگ (زرد روشن) و بدون‌بوی زننده باشد. ادرار کدر و بد‌بو، یکی از علائم ابتلا به عفونت‌های ادراری و سنگ کلیه است.
6. تب و لرز
ممکن است تب و لرز کنید و علت آن، عفونت در دستگاه ادراری‌تان باشد. در چنین شرایطی زنگ خطر مهمی به صدا در‌آمده و کلیه‌تان در خطر است.
7. تهوع و استفراغ
یکی از علائم دیگری که ممکن است دچارش شوید، تهوع و استفراغ است و علت آن می‌تواند دردی باشد که در ناحیه پهلو و شکم وجود دارد. همچنین رشته‌های عصبی مشترکی بین دستگاه ادراری و کلیه‌ها وجود دارد که ممکن است وضعیت معده شما را برهم زند و باعث استفراغ یا تهوع شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
سنگ کلیه چیزی نیست که بدون نظر پزشک، منتظر درمان خانگی آن بمانید؛ مگر آن که پزشکتان تشخیص دهد که سنگ، به قدری کوچک است که می‌توانید آن را دفع کنید. اگر هریک از علائمی که در بالا گفته شد را داشتید، بی معطلی به پزشک مراجعه کنید تا بهترین درمان در پیش گرفته شود.
تشخیص سنگ کلیه
زمانی که با شکایت درد در ناحیه کلیه یا علائم دیگر به پزشک مراجعه کنید، ابتدا از شما شرح‌حال گرفته و سپس برای تشخیص دقیق‌تر، بررسی‌های زیر را به عمل می‌آورد:
1. آزمایش خون
آزمایش خون، می‌تواند میزان کلسیم یا اسید اوریک خون شما را که یکی از علت‌های ایجاد سنگ است را مشخص کند.
2. آزمایش ادرار
اگر سنگ کلیه داشته باشید، آزمایش ادرارتان مقادیر بالای املاح دفع شده را نشان می‌دهد.
3. سونوگرافی و سی تی اسکن
در این مرحله برای تشخیص دقیق، از کلیه و دستگاه ادراری، تصویربرداری انجام می‌شود تا وجود هرگونه سنگ بررسی شود.
4. بررسی سنگ‌های دفع شده
اگر سنگ دفع می‌کنید، پزشک از شما می‌خواهد که برای بررسی سنگ ها، آن را جمع‌آوری کنید و به آزمایشگاه تحویل دهید.
چه کسانی بیشتر در معرض سنگ کلیه هستند؟
بررسی‌ها آمار جالبی از مبتلایان به سنگ کلیه می‌دهد که همچنان برای برخی از آن، نتیجه علمی یافت نشده. طبق این آمار سنگ کلیه در افراد زیر شایع‌تر است:
- مردان
- میانسالان
- سفیدپوستان
- مصرف‌کنندگان دارو‌های مدر (ادرار آور)
- مصرف‌کنندگان افراطی گوشت
- افراد کم‌تحرک
- افراد با سابقه خانوادگی یا فردی عفونت دستگاه ادراری، نقرس و پرکاری تیروئید
درمان سنگ کلیه
درمان سنگ کلیه بر اساس سایز و نوع سنگ انتخاب می‌شود. همیشه درمان های خانگی، نمی‌تواند مشکل شما را حل کند و ممکن است نیاز به سایر درمان ها داشته باشید، پس حتی برای استفاده از درمان های خانگی نیز باید با پزشکتان مشورت کنید.
انواع راه‌های درمان سنگ کلیه
1. درمان سنگ کلیه با دارو
ممکن است پزشک صلاح ببیند که برای درمان سنگ کلیه، دارو تجویز کند. اغلب این داروها با قابلیت شل کردن میزنای، تجویز می‌شوند که کمک می‌کند سنگ، راحت‌تر و با درد کم‌تری عبور کند و دفع شود. مشهورترین این داروها تامسولوزین و فلومکس است.
2. درمان سنگ کلیه با جراحی
ممکن است سنگ کلیه به گونه‌ای باشد که با درمان دارویی و خانگی دفع نشود؛ در این حال باید سراغ درمان جراحی رفت.
در بعضی موارد، سنگ ها باید از طریق جراحی خارج شوند:
- بزرگ باشند و امکان دفع آن وجود نداشته باشد.
- بعد از درمان دارویی و مدت زیاد، دفع نشده باشند.
- درد دائمی و شدید داشته باشند.
- عفونت دستگاه ادراری شدید باشد.
- جلوی خروج ادرار را بگیرند.
- بافت کلیه آسیب ببیند.
3. درمان خانگی سنگ کلیه
اگر سنگ کلیه کوچک باشد، می‌توان با مشورت پزشک آن را در منزل دفع کرد. روش‌های مختلفی وجود دارد که به دفع راحت‌تر سنگ کلیه کمک می‌کند.
بهترین روش های درمان خانگی سنگ کلیه
• درمان سنگ کلیه با نوشیدن آب
مصرف آب کمک می‌کند که سنگ ها راحت‌تر عبور کنند و دفع شوند. سعی کنید روزانه میزان مصرفی مایعات را تا 12 لیوان افزایش دهید.
• درمان سنگ کلیه با آبلیمو
لیمو حاوی سیترات است، سیترات از تشکیل سنگ کلیه پیشگیری و به دفع راحت‌تر آن کمک می‌کند؛ همچنین لیمو دارای خواص ضد‌باکترایی و تقویت سیستم ایمنی بدن است و روند درمان را تسریع می‌کند.
• درمان سنگ کلیه با آب آلوئه ورا
آلوئه ورا در کنار دیگر خواص شگفت‌انگیزش، در دفع سنگ کلیه هم موثر است. یک چهارم فنجان آب آلوئه ورا را هر روز بنوشید.
• درمان سنگ کلیه با روغن گل بی‌مرگ
از عطاری‌ها، روغن گل بی‌مرگ تهیه کنید و 2 الی 3 قطره آن را با یک قاشق غذاخوری روغن نارگیل مخلوط و روی محل کلیه به صورت موضعی ماساژ دهید و بعد از ماساژ، روی آن ناحیه به مدت یک ساعت کمپرس گرم بگذارید. این کار را هرچند باری که فرصت دارید در روز تکرار کنید.
• درمان سنگ کلیه با منیزیم
250 میلی گرم مکمل منیزیم را روزانه در دو وعده مصرف کنید، همچنین از مواد‌غذایی حاوی منیزیم در رژیم غذایی خود استفاده کنید.
• درمان سنگ کلیه با عصاره جوانه گندم
جوانه گندم حاوی ترکیبات ادرار آور است که کمک می‌کند سنگ کلیه‌تان راحت‌تر دفع شود؛ همچنین جوانه گندم حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی است که به دفع بهتر مواد معدنی و نمک موجود در ادرار کمک می‌کند.
• درمان سنگ کلیه با عصاره ریحان
ریحان حاوی ترکیباتی است که اسید اوریک بدن را تنظیم کرده و با این کار، از ایجاد سنگ کلیه پیشگیری می‌کند. همچنین استیک اسید دارد؛ این اسید، سنگ را در خود حل می‌کند.
روزانه یک قاشق چای‌خوری عصاره ریحان میل کنید.
• درمان سنگ کلیه با سرکه سیب
سرکه سیب، یکی از بهترین درمان های خانگی سنگ کلیه است. کافی است روزانه 2 قاشق غذاخوری سرکه سیب را با 230 میلی‌لیتر آب مخلوط کنید و در طول روز به دفعات از آن بنوشید.
• آب انار
مصرف آب انار کمک می‌کند که عملکرد کلیه ها بهبود یابد و سنگ کلیه و سایر سموم بدن، راحت‌تر دفع شوند. در طول روز هر قدر که میل دارید می‌توانید آب انار میل کنید.
• آب لوبیا قرمز
یک مشت لوبیا قرمز را در چند لیوان آب بریزید و بجوشانید تا کامل بپزد، آب را در ظرف جداگانه بریزید و روزانه از آن بنوشید. آب لوبیا قرمز به عملکرد کلی دستگاه ادراری کمک می‌کند و باعث حل شدن سنگ کلیه می‌شود.
• هندوانه
هندوانه حاوی آب فراوان است که به درمان سنگ کلیه کمک می‌کند. سعی کنید در رژیم غذایی‌تان هندوانه را بگنجانید.
نکته: لطفا مراقب دوز درمان‌های خانگی باشید، چرا که افزایش آن ممکن است آسیب‌زا باشد و کاهش آن نیز درمان را بی‌اثر کند.
سخن آخر
اگر به تازگی متوجه سنگ کلیه‌تان شده‌اید، نگران نباشید؛ از هر 11 نفر در آمریکا، 1 نفر به سنگ کلیه مبتلاست و بسیاری افراد هم بدون هیچ درمان خاصی، سنگ کلیه‌شان را دفع می‌کنند. ما سعی کردیم تمام اطلاعاتی که باید از سنگ کلیه داشته باشید را به شما بگوییم تا دقیق و علمی با آن مواجه شوید و با بهترین روش‌ها، به‌راحتی آن را درمان کنید.
