برای تشخیص دقیق علت ناباروری در زنان، پزشک مجموعه ای از آزمایش ها را تجویز می کند. این آزمایش ها به او کمک می کنند تا مشکلات احتمالی در دستگاه تولید مثل زن را شناسایی کرده و بهترین روش درمانی را انتخاب نماید. انواع آزمایش های ناباروری زنان را در این متن مورد بررسی قرار می دهیم.
آزمایش های هورمونی
هورمون ها نقش بسیار مهمی در تنظیم چرخه قاعدگی و تخمک گذاری دارند. بنابراین آزمایش های هورمونی یکی از مهم ترین مراحل تشخیص ناباروری در زنان است. این آزمایش ها به پزشک کمک می کنند تا عملکرد غدد درون ریز و سطح هورمون های موثر در باروری را ارزیابی کند. بسیاری از مشکلات ناباروری مانند اختلالات تخمک گذاری، مشکلات تخمدان و اختلالات تیروئید با اختلالات هورمونی مرتبط هستند. بعد از درمان هم آزمایش های هورمونی به منظور ارزیابی اثربخشی درمان تجویز می شوند. در واقع تغییرات سطح هورمون ها پس از درمان نشان می دهد که میزان بهبودی فرد چقدر بوده است. بهترین زمان برای انجام آزمایش هورمونی معمولاً روز سوم یا چهارم چرخه قاعدگی است. تفسیر نتایج آزمایش های هورمونی نیز توسط پزشک انجام می شود و بر اساس سن، سابقه پزشکی و سایر عوامل فردی متفاوت است. هورمون های زیر در آزمایش هورمونی اندازه گیری می شوند:
- FSH و LH: این هورمون ها توسط غده هیپوفیز ترشح می شوند و نقش مهمی در تحریک تخمدان ها برای تولید تخمک دارند.
- استروژن و پروژسترون: این هورمون ها توسط تخمدان ها تولید می شوند و نقش مهمی در آماده سازی رحم برای لانه گزینی جنین دارند.
- پرولاکتین: این هورمون توسط غده هیپوفیز ترشح می شود و افزایش بیش از حد آن می تواند باعث اختلال در تخمک گذاری شود.
- تیروئید: اختلالات تیروئید می توانند بر باروری تاثیر بگذارند.
آزمایش های تصویربرداری
آزمایش های تصویربرداری یکی از ابزارهای مهم برای تشخیص علل ناباروری در زنان است. این آزمایش ها به پزشک کمک می کنند تا ساختارهای داخلی لگن مانند رحم، تخمدان ها و لوله های فالوپ را به طور دقیق بررسی کند. رایج ترین آزمایش های تصویربرداری در ناباروری عبارتند از:
- سونوگرافی ترانس واژینال: با استفاده از امواج صوتی، تصاویری از اندام های تولید مثلی ایجاد می کند. این آزمایش برای بررسی اندازه و شکل رحم، تخمدان ها و فولیکول ها، همچنین تشخیص کیست ها و فیبروم ها استفاده می شود.
- عکس رنگی رحم یا هیستروسالپنگوگرافی (HSG): در این آزمایش، ماده حاجب به داخل رحم تزریق می شود و سپس با استفاده از اشعه ایکس، از لوله های فالوپ و رحم عکس برداری می شود. عکس رنگی رحم برای بررسی انسداد لوله های فالوپ، چسبندگی ها و ناهنجاری های رحمی بسیار مفید است.
آزمایش های تهاجمی
آزمایش های تهاجمی در ناباروری زنان، آزمایش هایی هستند که مستلزم ورود ابزار یا دوربین به بدن زن برای بررسی مستقیم اندام های تولید مثل است. این آزمایش ها معمولاً زمانی انجام می شوند که آزمایش های اولیه مانند آزمایش خون، سونوگرافی و عکس رنگی رحم نتوانسته اند علت ناباروری را به طور کامل مشخص کنند. دو نوع اصلی از آزمایش های تهاجمی در ناباروری زنان عبارتند از:
- لاپاراسکوپی: در این روش، جراح با استفاده از یک لوله باریک مجهز به دوربین (لاپاراسکوپ) از طریق یک برش کوچک در شکم وارد حفره شکمی می شود و اندام های تولید مثل را به طور مستقیم مشاهده می کند. لاپاراسکوپی برای تشخیص و درمان مشکلاتی مانند اندومتریوز، چسبندگی ها و کیست های تخمدان استفاده می شود.
- هیستروسکوپی: در این روش، جراح با استفاده از یک لوله باریک مجهز به دوربین (هیستروسکوپ) از طریق واژن و دهانه رحم وارد رحم می شود و داخل رحم را بررسی می کند. هیستروسکوپی برای تشخیص و درمان مشکلاتی مانند پولیپ های رحمی، فیبروم های زیر مخاطی و چسبندگی های داخل رحمی استفاده می شود.
مزایای آزمایش های تهاجمی، دقت بالا و امکان درمان همزمان با تشخیص مشکل است. معایب آزمایش های تهاجمی نیز دو مورد است. اولا نیاز به بیهوشی و ایجاد برش در بدن دارند و ثانیا دارای عوارض جانبی مانند خونریزی، عفونت و درد هستند. قبل از انجام این آزمایش ها، پزشک تمام مزایا و معایب آن را با بیمار در میان می گذارد و با هم تصمیم می گیرند که آیا انجام این آزمایش ها ضروری است یا خیر.
آزمایش های عفونی
عفونت های دستگاه تناسلی یکی از دلایل شایع ناباروری در زنان است. این عفونت ها می توانند به لوله های فالوپ آسیب رسانده و باعث انسداد آنها، التهاب لگن و چسبندگی شوند. به همین دلیل، بررسی وجود عفونت ها یکی از مراحل مهم در تشخیص ناباروری است. آزمایش های عفونی معمولاً شامل موارد زیر هستند:
- کشت و بررسی میکروبیولوژیکی ترشحات واژن و سرویکس: برای شناسایی انواع باکتری ها، قارچ ها و انگل هایی که ممکن است باعث عفونت شوند.
- آزمایش های تشخیصی بیماری های مقاربتی: مانند کلامیدیا، سوزاک، سفلیس و تبخال تناسلی. این بیماری ها می توانند به لوله های فالوپ آسیب رسانده و باعث ناباروری شوند.
- آزمایش خون: برای بررسی وجود آنتی بادی علیه برخی از میکروب ها که نشان دهنده عفونت قبلی یا فعلی است.
آزمایش های ژنتیکی
آزمایش های ژنتیکی، بخشی مهم از تشخیص و درمان ناباروری هستند. این آزمایش ها به شناسایی اختلالات ژنتیکی که می توانند بر باروری تأثیر بگذارند کمک می کنند. برخی از مشکلات ناباروری ریشه در اختلالات ژنتیکی دارند که با آزمایش های ژنتیکی قابل تشخیص هستند. همچنین با شناسایی ناقلین بیماری های ژنتیکی، می توان از انتقال این بیماری ها به فرزندان جلوگیری کرد. از طرف دیگر نتایج آزمایش های ژنتیکی به پزشک کمک می کند تا بهترین روش درمانی برای زوجین را انتخاب کند. انواع آزمایش های ژنتیکی در ناباروری عبارتند از:
- کاریوتایپ: بررسی تعداد و ساختار کروموزوم ها برای تشخیص اختلالات کروموزومی مانند سندروم داون.
- آزمایش های ژن های خاص: بررسی جهش در ژن های مرتبط با ناباروری مانند ژن CFTR (در فیبروز کیستیک) و ژن های مرتبط با سندرم های کروموزومی.
- آزمایش های ژنتیکی پیش از لقاح (PGD): این آزمایش ها برای بررسی جنین های حاصل از لقاح آزمایشگاهی (IVF) انجام می شوند تا جنین های سالم برای انتقال به رحم مادر انتخاب شوند.
عوامل موثر بر انتخاب آزمایش های ناباروری
انتخاب آزمایش های ناباروری برای هر فرد به عوامل زیر بستگی دارد. با توجه به این عوامل، پزشک متخصص می تواند بهترین آزمایش ها را برای تشخیص علت ناباروری و انتخاب مناسب ترین روش درمانی تجویز کند.
- سن زن یکی از مهم ترین عوامل تاثیرگذار است، زیرا با افزایش سن، ذخیره تخمک کاهش یافته و احتمال مشکلات باروری افزایش می یابد.
- مدت زمان ناباروری یا همان مدت زمانی که زوج برای باردار شدن تلاش کرده اند، در تعیین نوع آزمایش ها موثر است.
- علائم همراه با ناباروری مانند درد لگن، اختلالات قاعدگی و غیره، می توانند به پزشک در تشخیص علت ناباروری کمک کنند.
- نتایج آزمایش های قبلی که ممکن است انجام شده باشد، در انتخاب آزمایش های بعدی موثر است.
- سابقه بیماری های قبلی، جراحی ها و داروهای مصرفی، در انتخاب آزمایش ها نقش دارد.
منبع:
