یکی از سرطان‌های شایع که بیشتر حالت اکتسابی دارد، سرطان دهان است که متأسفانه، امروزه شیوع بسیار زیادی بین جوانان و افراد مسن پیدا کرده است. انواع مختلفی از سرطان دهان وجود دارند که به دلایل مختلفی در افراد ایجاد می‌شوند. سرطان دهان نیز همانند دیگر سرطان‌های بدن به دلیل رشد و تکثیر غیر عادی سلول‌های دهان ایجاد می‌شود. آشنایی با انواع سرطان دهان و علائم هر یک از آن‌ها به شما کمک خواهد کرد تا در صورت داشتن این علائم، فوراً جهت تشخیص و درمان سرطان دهان به متخصص مراجعه کنید
سرطان دهان چیست؟
سرطان دهان نوعی زائده دردناک، زخم یا توده سرطانی است که در قسمت‌های مختلف حفره دهان می‌تواند تشکیل شود. لثه، لوزه، قسط داخلی و یا بیرونی گونه‌ها، سقف و کام دهان، کف دهان، زبان، لب‌ها، فضای داخلی دهان، فضای داخلی لب، زیر زبان و... قسمت‌هایی از حفره دهان هستند که می‌توانند تحت تأثیر سلول‌های سرطانی قرار گرفته و غده سرطانی یا زخم تولید کنند. شایع‌ترین و مهم‌ترین علامت اشکال مختلف سرطان دهان، احساس درد شدید در زبان است که معمولاً درمان نشده و یا تسکین نمی‌یابد. سرطان دهان به اشکال مختلفی بروز می‌کند و با علائمی نیز همراه است.
بیشتر بخوانید مزایا و معایب مسواک برقی
علائم اشکال مختلف سرطان دهان
علائم سرطان دهان به دو نوع علائم اولیه و علائم ثانویه تقسیم‌بندی می‌شوند. از جمله علائم اولیه سرطان دهان میتوان به بروز لکه‌های سفید و خاکستری اشاره کرد. در ابتدا این لکه‌های سفید در قسمت‌های مختلف دهان ایجاد می‌شوند که در صورت درمان و یا مصرف برخی داروها نیز از بین نمی‌روند. گاهی اوقات در قسمت‌های صاف دهان، برجستگی‌هایی قرمز رنگ ظاهر می‌شوند که فوراً دچار خون‌ریزی شده و ملتهب می‌شوند. در برخی مواقع نیز برجستگی‌هایی رنگی روی قسمت‌های مختلف دهان به وجود می‌آیند. این علائم ممکن است با علائم دیگر بیماری‌های دهانی یا اعضای دیگر مشابه باشند. از این رو بهترین راه تشخیص سرطان دهان، برداشتن نمونه و بررسی آن است.
در صورت پیشرفت بیماری سرطان دهان، بر اساس اشکال مختلف آن، ممکن است علائم زیر ایجاد شوند؛
- ایجاد زخم‌های مداوم در قسمت‌های مختلف دهان
- به وجود آمدن زائده و یا توده‌های گوناگون
- ایجاد لکه‌ها و یا بافت‌های آسیب دیده که در دراز مدت درمان نمی‌شوند.
- احساس درد در زبان و یا هنگام حرکت دادن فک
- احساس درد زیاد در گوش
- خون‌ریزی بافت‌های آسیب دیده در کوتاه‌ترین زمان ممکن
- صبحت کردن به سختی و با صرف انرژی زیاد
- تغییر رنگ کام دهان و یا سفید شدن آن
- بی اشتهایی
- کاهش وزن بدون دلیل مشخص
- سختی در جویدن و بلع غذا
- افزایش تحریک‌پذیری لثه‌ها
- احساس گیر کردن چیزی یا توده‌ای در گلو
- لمس شدن توده‌هایی در زیر پوست فک، دهان و حتی گلو
- ایجاد زخم‌های مداوم در قسمت‌های مختلف دهان
توجه داشته باشید که در صورت احساس هر یک از علائم اولیه و ثانویه سرطان دهان، باید در سریع‌ترین زمان ممکن به پزشک متخصص مراجعه کنید. لازم به ذکر است که وجود این علائم، به طور حتم نشانه سطران دهان نیست و می‌تواند به دلایل و بیماری‌های مختلف دیگری نیز بروز کند؛ ولی مراجعه شما به پزشک متخصص می‌تواند در تشخیص سریع و درمان به موقع آن مؤثر باشد.
اشکال مختلف و رایج سرطان دهان
همان‌طور که پیش‌تر نیز گفتیم، سرطان دهان می‌تواند به اشکال مختلفی بروز کند؛ ولی برخی از آن‌ها شیوع بیشتری دارند که از جمله میتوان سرطان وروکوز، سرطان غدد لنفوم، سرطان سلول‌های سنگفرشی و کارسینومای غدد بزاقی مینور اشاره کرد. در بین این سرطان‌ها، سرطان سلول‌های سنگفرشی حدود 90 درصد مبتلایان به سرطان دهان را به خود اختصاص داده است. وقتی سلول‌های سنگفرشی سطح دهان و گلو به طور غیر عادی رشد کرده و تکثیر می‌یابند، این نوع از سرطان ایجاد می‌شود.
سرطان وروکوز نوعی از سرطان دهان است که در آن سلول‌های سنگ فرشی دهان و گلو به طور آهسته رشد می‌کنند. این سرطان تومور بدخیمی ایجاد می‌کند که معمولاً متاستاز نکرده ولی می‌تواند بافت‌های اطراف دهان را درگیر کند. قسمت پایه زبان و لوزه دارای غدد لنفاوی در بافت خود هستند. گاهی اوقات سلول‌های سرطانی می‌توانند به این غدد سرطانی نفوذ کرده و سبب ایجاد سرطان غدد لنفوم شوند. کارسینومای غدد بزاقی مینور ترکیبی از سرطان‌های مختلف دهان و جزو خطرناک‌ترین و پیشرفته‌ترین انواع سرطان دهان محسوب می‌شود.
عوامل زمینه‌ساز ابتلا به سرطان دهان
سرطان دهان تحت تأثیر عوامل مختلفی بروز کرده و سلامتی بدن افراد را مختل می‌کند. مهم‌ترین دلیل بروز سرطان دهان مصرف زیاد دخانیات است. ولی عوامل دیگری نیز می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد سرطان دهان باشند که از جمله میتوان به موارد زیر اشاره کرد؛
- مصرف دخانیات از جمله سیگار، جویدن تنباکو و...
- وجود سابقه خانوادگی سرطان
- قرار گرفتن زیر نور مستقیم خورشید به صورت طولانی مدت و بدون ماسک
- مصرف بیش از حد مشروبات الکی
- عدم رعایت بهداشت دهان و دندان
- زگیل تناسلی و یا ویروس اچ پی وی
تشخیص اشکال مختلف سرطان دهان
روش‌های مختلفی برای تشخیص اشکال مختلف سرطان دهان وجود دارند که از جمله میتوان به تصویربرداری قفسه سینه و فک، ام آر آی، آندوسکوپی، بیوپسی و عکس‌برداری اشاره کرد. متخصصان انکولوژیست معمولاً می‌توانند به کمک علائم اولیه سرطان، وجود سرطان دهان در افراد را تشخیص دهند؛ ولی برای بررسی بیشتر و مطمئن شدن از وجود سرطان، از قسمت‌های مختلف بافت دهان، نمونه‌برداری می‌کنند و به بررسی وجود سلول‌های سرطانی می‌پردازند. توجه داشته باشید که هر چقدر وجود سرطان دهان، سریع‌تر تشخیص داده شود، درمان آن راحت‌تر و نتیجه درمان موفقیت‌آمیز خواهد بود.
درمان اشکال مختلف سرطان دهان
روش‌های مختلفی برای درمان سرطان دهان وجود دارند که انتخاب روش مناسب به نوع سطران دهان، میزان و مقدار بافتی که درگیر کرده و سلامت جسمی بدن بیمار بستگی دارد. اگر سرطان دهان در مراحل اولیه تشخیص داده شود، میتوان به کمک دارو به درمان آن پرداخت؛ ولی گاهی اوقات نوع سرطان و میزان پیشرفت آن به گونه‌ای است که باید به کمک جراحی به برداشتن توده سرطانی و اندکی از بافت سالم اطراف آن بپردازیم. طبیعی است که روش‌های درمانی مختلف سرطان دهان، عوارض گوناگونی را با خود به دنبال دارند. گاهی اوقات بعد از جراحی، فرایند صحبت کردن و غذا خوردن فرد با مشکل مواجه می‌شوند و باید به کمک جراحی‌ها و روش‌های ترمیمی به ترمیم مشکل ایجاد شده پرداخت.
یکی از روش‌های درمان سطران دهان، پرتو درمانی است که با استفاده از اشعه ایکس به از بین بردن سلول‌هایی می‌پردازند که سرطانی بوده و دی ان ای آن‌ها آسیب دیده است. از جمله عوارض این روش درمانی میتوان به پوسیدگی دندان‌ها، واکنش‌های پوستی، احساس خستگی مداوم، بی اشتهایی و ایجاد زخم‌ها و آفت‌های مداوم اشاره کرد.
در صورتی که بیماری سرطان دهان گسترش یابد، پزشک متخصص از ترکیب شیمی درمانی و پرتو درمانی برای کاهش تکثیر سلول‌های سرطانی و از بین بردن آن‌ها استفاده می‌کند. شیمی درمانی جزو روش‌های درمانی بسیار سنگین بوده که متأسفانه با عوارض زیادی نیز همراه است. از جمله عوارض شیمی درمانی سرطان دهان میتوان به ریزش مو، احساس تهوع به صورت مداوم، خستگی زیاد، ضعیف کردن سیستم ایمنی، بی اشتهایی، احساس خواب‌آلودگی شدید، تغییر خلق و خو و... اشاره کرد. ناگفته نماند که برخی از این عوارض پس از پایان دوره شیمی درمانی از بین خواند رفت.
اگر سرطان دهان و یا زبان در مراحل اولیه خود باشند، جراح و یا انکولوژیست از براکی تراپی برای درمان سرطان استفاده می‌کنند. به این صورت که اشعه ایکس را به درون غده سرطانی فرستاده و آن را می‌سوزانند. روش هایپرترمی نیز روشی دیگر برای درمان سرسان دهان است. در این روش نیز از تجهیزاتی پیشرفته برای حرارت دادن و شکستن مقاومت سلول‌ها و غده‌های سرطانی استفاده می‌کنند. معمولاً هایپرترمی به صورت ترکیبی و با کمک پرتو درمانی به درمان سطران دهان منجر می‌شود.
جراحی زبان و دهان معمولاً آخرین روش درمانی برای درمان سطران دهان و زبان محسوب می‌شود. گاهی اوقات نیز از روش جراحی در کنار دیگر روش‌های درمانی استفاده می‌شود. در صورتی که سرطان در مراحل اولیه خود باشد، سرطان موضعی بوده و فقط قسمت کوچکی را درگیر کند، سرطان به بافت‌های دور و نزدیک سرایت کند، انکولوژیست از جراحی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی و غده سرطانی استفاده می‌کند. طبیعتاً جراحی دهان و زبان برای درمان سرطان همانند دیگر جراحی‌ها، با یک‌سری عوارض همراه است که از جمله میتوان به عفونت، درد دهان، خون‌ریزی، تغییر در گفتار، مشکل در بلع، مشکل در جویدن مواد غذایی، بروز مشکلات گوارشی، افسردگی، تغییر شکل لب‌ها، بروز مشکلات مربوط به دندان‌ها و لثه، انزوا، داشتن اضطراب و... اشاره کرد.
