اختلال دوقطبی چیست؟ | خصوصیات اختلال دوقطبی
اختلال دو قطبی که با عنوان افسردگی شیدایی نیز شناخته می‌شود یک بیماری روانی است که باعث ایجاد خلق و خوی غیر طبیعی، تغییر در خواب، انرژی، تفکر و رفتار می‌شود. افرادی که مبتلا به دو قطبی هستند در دوره‌ای از زندگی احساس خوشبختی و انرژی دارند و در دوره‌ای دیگر از زندگی احساس ناراحتی، نا امیدی و تنبلی دارند. در بین دوره آن‌ها احساس معمولی دارند که می‌توان اوج و پستی‌ها را به عنوان دو قطب خلق و خوی تصور کرد به همین دلیل به آن اختلال دو قطبی گفته می‌شود. کلمه شیدایی مواردی را توصیف می‌کند که فرد مبتلا به اختلال دوقطبی بیش از حد هیجان زده و با اعتماد به نفس می‌شود که این احساسات می‌تواند شامل تحریک پذیری و تصمیم گیری تکانشی یا بی پروا باشد. تقریبا نیمی از افراد در هنگام شیدایی دچار توهم شده‌اند. هیپومونیا یا نیمه شیدایی که به آن شیدایی خفیف هم گفته می‌شود یکی از حالت‌های خلقی است که فرد احساس اعتماد به نفس بالا و کاهش نیاز به خواب دارد که تاثیر چشمگیری بر عملکرد روزانه فرد نداشته و فرد علائم روانی را تجربه نمی‌کند و علائم آن حداقل 4 روز ادامه می‌یابد. کلمه افسردگی مواردی را توصیف می‌کند که فرد بسیار غمگین یا افسرده است که در آن بیمار دچار دوره شیدایی یا هیپومونیا نمی‌شود.
انواع اختلال دوقطبی
انواع مختلفی از اختلال دوقطبی وجود دارد از جمله:
- اختلال دو قطبی نوع 1 (اختلال دوقطبی نوع یک): در اختلال دوقطبی نوع 1 فرد بسیار ناپایدار رفتار می‌کند به طوری که دوره‌های شدید شیدایی حداقل یک هفته طول می‌کشد که ممکن است به قدری شدید بوده که نیاز به مراقبت‌های پزشکی باشد؛ یا دوره افول شدید باشد که حداقل 2 هفته طول می‌کشد.
- اختلال دو قطبی نوع2 (اختلال دو قطبی نوع دو): در اختلال دو قطبی نوع 2 نیز فراز و فرودهای نامنظم تجربه می‌شود اما شدت آن به اندازه دوقطبی نوع 1 نیست.
- اختلال سیکلوتایمی یا خلق ادورای: اختلال سیکلوتایمی نوعی اختلال شبیه به اختلال دو قطبی نوع 2 است که چرخه دمدمی مزاجی آن شامل بروز رفتارهای شیدایی و افسردگی است و در بزرگسالان حداقل 2 سال و در کودکان و نوجوانان 1 سال طول می‌کشد اما در هر حال علائم آن به اندازه اختلال دو قطبی نوع 1 یا اختلال دو قطبی نوع 2 نیست.
با هر نوع اختلال دو قطبی سوء مصرف مواد مخدر و الکل منجر به اختلالات شدیدتری شود که تشخیص دوگانه نامیده می‌شود که نیاز به کمک متخصص برای حل مسئله است.
علائم اختلال دوقطبی
در اختلال دو قطبی دوره‌های خلق و خوی بالا و پایین از الگوی مشخصی پیروی نمی‌کند. فردی ممکن است قبل از تغییر حالات خلقی چندین بار افسردگی یا شیدایی را تجربه کند که طی چند هفته، ماه و حتی سال‌ها اتفاق بیفتد. شدت آن از فردی به فرد دیگر متفاوت است که می‌تواند با گذر زمان کم و زیاد شود. علائم اوج شیدایی که به آن مانیا گفته می‌شود عبارتند از:
- خوشبختی، امیدواری و هیجان بیش از حد
- تغییرات ناگهانی از شاد بودن به تحریک پذیری، عصبانیت و خصومت
- بی قراری
- گفتار سریع و تمرکز ضعیف
- افزایش انرژی
- نیاز کم به خواب (بدون احساس خستگی)
- میل جنسی غیر معمول و بالا
- داشتن برنامه‌های بزرگ و غیر واقعی
- سوء مصرف مواد مخدر و الکل
- احساس اعتماد به نفس بیش از حد
- به راحتی تمرکز را از دست دادن (پرش افکار)
در دوره افول شیدایی یا افسردگی فرد علائم زیر را دارد:
- غمگین بودن
- از دست دادن انرژی
- احساس نا امیدی یا بی ارزشی
- لذت نبردن از چیزهایی که زمانی دوست داشتنی بودند
- مشکل در تمرکز
- فراموشی
- آهسته و آرام حرف زدن
- میل جنسی کمتر
- ناتوانی در احساس لذت
- گریه‌‌های غیر قابل کنترل
- مشکل در تصمیم گیری
- تحریک پذیری
- نیاز به خواب بیشتر
- بی خوابی
- تغییر در اشتها که باعث لاغر شدن یا چاق شدن می‌شود
- افکار مرگ یا خودکشی
علل اختلال دو قطبی | دلایل ایجاد اختلال دو قطبی
دلیل مشخصی برای چگونگی و دلایل ابتلا به اختلال دو قطبی وجود ندارد اما بعضی از فاکتورها مانند ژنتیک یا ساختار و عملکرد مغز می‌تواند در بروز اختلال دو قطبی نقش داشته باشد که محققان هنوز به نظریه کاملی دست نیافته‌اند.
عوامل خطرساز اختلال دو قطبی
عواملی که ریسک گسترش اختلال دو قطبی را افزایش می‌دهند کدامند؟ کسی که به اختلال دوقطبی دچار می‌شود معمولا در اواخر دوره بلوغ یا در جوانی است. به ندرت ممکن است کسی در اوایل کودکی به این اختلال مبتلا شود. اختلال دوقطبی می‌تواند در خانواده‌ها بروز یابد که خود جزو عوامل خطرساز به شمار می‌رود. زنان و مردان به تعداد یکسان با اختلال دو قطبی تشخیص داده شده که علائم آن ممکن است بین دو جنس متفاوت باشد که به طور کلی به دلیل تغییرات هورمونی در زنان مربوط به قاعدگی، بارداری یا یائسگی این اختلال در زنان بیشتر عود می کند. اختلال دوقطبی معمولا در اواخر زندگی برای خانم‌ها ایجاد شده که به احتمال زیاد به اختلال دوقطبی نوع 2 مبتلا هستند. برخی از مواردی که احتمال ابتلای فرد را به اختلال دوقطبی افزایش می‌دهند عبارتند از:
- داشتن یک عضو خانواده با اختلال دو قطبی
- گذراندن یک دوره استرس زا یا ضربه شدید روحی
- سوء مصرف مواد مخدر یا الکل
- برخی از شرایط خاص بهداشتی
بسیاری از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی در هنگام شیوع این بیماری به مصرف مواد مخدر و الکل روی می‌آورند. همچنین افراد مبتلا به اختلال دوقطبی به احتمال زیاد به افسردگی فصلی، اختلالات اضطراب، اختلال استرس پس از سانحه (اختلال استرس پس از حادثه) و وسواس فکری – عملی می‌شوند.
تشخیص اختلال دوقطبی
اگر فردی را می‌شناسید و احساس می‌کنید که علائم اختلال دو قطبی را دارد با پزشک صحبت کنید. پزشک با ارزیابی کامل پی به وجود اختلال دو قطبی می‌برد. واضخ‌ترین علائم اختلال دو قطبی شامل تغییرات خلق و خو همراه با تغییر در خواب، انرژی، تفکر و رفتار است.
تشخیص اختلال دوقطبی در کودکان | تشخیص اختلال دوقطبی در نوجوانان
تشخیص اختلال دو قطبی در کودکان و نوجوانان پیچیده‌تر است. علائم آن‌ها ممکن است همانند بزرگسالان باشد اما با اختلال کم توجهی، بیش فعالی (ADHD) یا رفتار بد اشتباه گرفته شود. اگر فکر می‌کنید کودک یا نوجوان شما ممکن است به اختلال دو قطبی مبتلا باشد، از پزشک بخواهید شما را به روانشناس کودک و نوجوان که با اختلال دو قطبی آشناست ارجاع دهد.
درمان اختلال دوقطبی
اختلال دو قطبی قابل درمان است اما باید دانست که اختلال دوقطبی یک بیماری طولانی مدت است که نیاز به مراقبت و درمان مداوم دارد. درمان افرادی که در طی یک سال چهار دوره از اختلال دوقطبی یا مصرف مدام دارویی و الکل دارند دشوارتر است.
دارو
دارو اصلی‌ترین درمان است و معمولا شامل موارد زیر است:
- تثبت کننده حالت (تثبیت کننده خلق) مانند:
- کاربامازپین (تگرتول)
- لاموتریژین (لامیکتال)
- لیتیوم یا والپروات (دپاکین)
- داروهای ضد روان پریشی مانند:
- کاریپرازین (Vraylar)
- لوراسیدون (Latuda)
- الانزاپین (Zyprexa)
- کوئتیاپین (Seroquel)
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای ضد افسردگی- ضد روان پریشی، ترکیبی از ضد افسردگی و تثبیت کننده خلق و خو
- داروهای ضد اضطراب یا خواب آور مانند داروهای آرامبخش مثل بنزودیازپین‌ها
یافتن بهترین دارو ممکن است مدتی طول بکشد شاید نیاز باشد برای مدتی ترکیبی از چند دارو را امتحان کنید تا بتوانید میان آن تصمیم بگیرید که کدام با شرایط شما سازگارتر است. زنان باردار یا شیرده باید درمورد داروی مصرفی که برای مادر و هم برای جنین بی خطر است با پزشک مشورت کنند.
روان درمانی یا گفتگو درمانی
روان درمانی یا گفتگو درمانی انواع مختلفی دارد که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- درمان ریتم اجتماعی و میان فردی (ریتم درمانی بین فردی و اجتماعی یا ISPRT): در این روش برنامه‌ای روزمره برای همه چیز از جمله خواب تا غذا خوردن می‌تواند به حفظ روحیه کمک کند.
- رفتار درمانی شناختی (CBT): رفتار درمانی شناختی به شما کمک می‌کند تا عادات و اعمال بد را با گزینه‌های مثبت و بهتر جایگزین کنید و همچنین به شما در یادگیری مدیریت استرس و سایر عوامل منفی کمک می‌کند.
- آموزش روانی: یادگیری بیشتر و آموزش اعضای خانواده درمورد اختلال دوقطبی کمک می‌کند در در مواجه با بیماری بتوان فراز و نشیب‌ها را پشت سر گذاشت.
- خانواده درمانی: در خانواده درمانی به جای جدا کردن افراد خاص تمام اعضای خانواده مورد آموزش قرار می‌گیرند تا تا در درمان به شما کمک کنند.
سایر گزینه‌های درمانی برای اختلال دو قطبی شامل موارد زیر است:
- الکتروشوک درمانی (ECT): مقدار کمی برق با ولتاژ بسیار کم به مغز شوک وارد کرده تا تعادل برخی از مواد شیمیایی را تغییر دهد.
- طب سوزنی: طب سوزنی روشی مکمل است که به افسردگی ناشی از اختلال دو قطبی کمک می‌کند.
- مکمل: برخی از افراد با مصرف مکمل‌های تجویز شده توسط پزشک بهبودی نسبی در درمان اختلال دو قطبی را تجربه کرده‌اند.
تغییر سبک زندگی ممکن است در درمان اختلال دوقطبی تاثیر خوبی داشته باشد:
- منظم ورزش کنید
- طبق برنامه بخورید و بخوابید
- بیاموزید که نوسانات خلقی خود را تشخیص دهید
- از دوستان یا گروه‌های پشتیبان و حمایت کننده کمک بگیرید
- یک نمودار از علائم برای خود داشته باشید
- یاد بگیرید که استرس را کنترل کنید
- سرگرمی‌ها یا تفریح‌های سالم داشته باشید
- الکل مصرف نکنید
- از داروها به صورت تفریحی استفاده نکنید.
هرچقدر اطلاعات خود را درمورد اختلال دوقطبی بیشتر افزایش دهید ساده‌تر درمان شده و با شرایط کنار می‌آیید.
علائم هشدار دهنده اختلال دوقطبی
برخی از افراد مبتلا به اختلال دو قطبی ممکن است به خودکشی فکر کنند. از دیگر علائم هشدار دهنده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افسردگی (تغییر در خوردن، خوابیدن و فعالیت‌ها)
- ایزوله کردن خود
- صحبت از خودکشی، نا امیدی یا درماندگی
- صحبت از مرگ و مردن
- رفتارهای بی پروا داشتن
- ریسک پذیری بیشتر
- سوء مصرف الکل یا مواد مخدر
- تمرکز روی مضمون‌های بیمارگونه و منفی
- بیشتر گریه کردن و قادر به توصیف احساسات خود نبودن
اختلال دوقطبی و ازدواج | اختلال دوقطبی و طلاق
فردی که اختلال دو قطبی دارد در هر درجه‌ای از شیدایی که باشد به هر حال مسائل و مشکلات خاص خود را دارد. در درجه اول مهم است که فرد بیماری خود را قبول کرده و سعی در انکار آن نداشته باشد و قبل از ازدواج یا اگر پس از ازدواج به آن مبتلا شده است آن را با همسر خود در میان بگذارد. این حق فرد مقابل است که مسئله بیماری او را بداند زیرا که می‌خواهد برای یک عمر با او زیر یک سقف زندگی کند. زندگی با یک فرد دارای اختلال دوقطبی چالش برانگیز است و همسر باید ببینید که آیا توانایی زندگی با وی و پذیرفتن برخی از مسئولیت‌ها را دارد یا خیر. بعضی از افراد چنین مشکلی را نپذیرفته و با فرد دارای اختلال ازدواج نمی‌کنند و یا پس از مدتی زندگی مشترک اقدام به طلاق می‌نمایند.
افراد مشهور با اختلال دوقطبی
شاید برایتان جالب باشد که افراد مشهور دارای اختلال دوقطبی را بشناسید:
- بتهوون – موسیقیدان
- ویستون چرچیل – سیاستمدار
- ویرجینیا وولف – نویسنده
- ونسان ونگوگ – نقاش
- آبراهام لینکلن – رئیس جمهور آمریکا
- بریتنی اسپیرز – خواننده، رقاص
- مرلین مونرو – بازیگر
- کری فیشر – بازیگر
- لیندا همیلتون – بازیگر
- کاترین زتا جونز - بازیگر
