زردی نوزاد یک مسئله پررنگ در دوره نوزادی است که معمولاً به عنوان نمایان شدن پوست نوزاد با رنگ زرد تا نارنجی توصیف میشود. این مشکل ممکن است به صورت طبیعی و در برخی موارد عارضه‌ای وجود داشته باشد. در این متن به مروری بر زردی نوزاد و نقش شیر خشک در این مسئله می‌پردازیم.
زردی نوزاد چیست؟
زردی نوزاد یک وضعیت فیزیولوژیک نسبت به افزایش بیلی‌روبین خون نوزاد است. بیلی‌روبین نتیجه تجزیه هموگلوبین در سلول‌های قرمز خون است و به صورت طبیعی توسط کبد نوزاد از بین می‌رود. با افزایش این ماده در خون، پوست نوزاد به رنگ زرد تا نارنجی درمی آید.
علت زردی نوزاد
زردی نوزاد به دلایل متنوعی ممکن است ایجاد شود. یکی از اصلی‌ترین دلایل آن، فرآیند طبیعی بدن نوزاد برای تخلیه بیلی‌روبین اضافی است. در صورتی که نوزاد بیش از حد بیلی‌روبین تولید کند یا کبد و کلیه‌های او به اندازه کافی نتوانند این ماده را از بین ببرند، زردی نوزاد رخ می‌دهد.
علائم زردی نوزاد
زردی معمولا سه روز بعد از تولد بروز میکند و تا دو هفتگی، رفع میشود. در نوزادان زودرس که استعداد بیشتری به زردی دارند، ممکن است این مشکل ۵ تا ۷ روز بعد از تولد بروز کند و تا سه هفته هم طول بکشد. به‌علاوه، نوزادانی که شیر مادر می‌خورند ممکن است به مدت طولانی‌تری علائم زردی را نشان دهند و حتی ممکن است ۳ ماه با این وضعیت مواجه باشند.
اگر نوزاد شما زردی داشته باشد، رنگ پوست او کمی به رنگ زرد متمایل میشود. زردی پوست معمولا در سر و صورت شروع میشود و سپس به قفسه‌ی سینه و روی شکم، گسترش می‌یابد. در بعضی از نوزادان، زردی به دست و پاها نیز می‌رسد اگر پوست را با انگشت فشار دهید، زردی پوست بیشتر خودش را نشان می‌دهد این مشکل میتواند در جاهای دیگر بدن نیز خودش را نشان دهد. این بخش‌ها عبارتند از:
- در سفیده‌ی چشمان
- درون دهان
- کف پاها
- کف دستان
یک نوزاد دارای زردی ممکن است علائم زیر را نیز نشان دهد:
- خواب‌آلود بودن
- بی‌اشتها بودن یا غذا نخوردن
- ادرار زرد تیره (ادرار نوزاد تازه متولد شده باید بی‌رنگ باشد)
- مدفوع کم رنگ (مدفوع نوزاد تازه متولد شده باید زرد یا نارنجی باشد)
شیر خشک درمان زردی نوزاد
ارتباط میان زردی نوزاد و شیر خشک موضوعی مورد بحث است. شیر خشک به عنوان مکمل و گاها جایگزین شیر مادر معرفی میشود و برای نوزادانی که از شیر مادر به دلیل مشکلات مختلف استفاده نمی‌کنند، توصیه میشود. اما آیا مصرف شیر خشک میتواند زردی نوزاد را تشدید کند؟
تاکنون ارتباط مستقیمی بین مصرف شیر خشک و زردی نوزاد تایید نشده است. اصولاً زردی نوزاد به عواملی مانند عوامل ژنتیکی، مشکلات هنگام تولد یا عوامل محیطی نظیر عفونت‌ها و تغذیه نامناسب بستگی دارد.
به همین دلیل، مهمترین نکته این است که در صورت نیاز به مصرف شیر خشک برای نوزاد، پزشک معالج مسئول تعیین نوع شیر و مقدار مناسب آن است. همچنین، برای کاهش خطر زردی نوزاد و تشدید آن، شیر مادر نیز به عنوان یک منبع غذایی با ارزش و غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها و عناصر ضروری برای رشد نوزاد توصیه میشود. البته اکثر اوقات شیر مادر به علت داشتن ترکیبات خاص میتواند زردی نوزاد را تشدید کند. به همین دلیل است که پزشکان شیرخشک با حجم زیاد و رقیق را برای نوزادان دارای زردی تجویز میکنند تا سریعتر مولکول های بیلی روبین از بدن آنها خارج شود. برای نوزاد تازه متولد، به علت اینکه توانایی بلع با شیشه شیر را ندارد بهتر است برای تغذیه با شیر خشک، از سرنگ و یا قاشق استفاده کنید. ناگفته نماند که خرید شیر خشک از اهمیت بسیاری برخوردار است و مهم است که شیر خشکی که به نوزاد میدهید با او سازگار باشد و نیاز بدن نوزاد به مواد معدنی و ویتامین ها را تامین کند.
در کل، مدیریت زردی نوزاد نیاز به توجه به شرایط مختلف نوزاد و مشورت با پزشک دارد. همچنین، استفاده از شیر خشک در صورتی که شیر مادر در دسترس نیست، تحت نظر پزشک توصیه میشود تا به بیماری زردی نوزاد کمک کند و اثرات جانبی را به حداقل برساند.
روش ها درمان زردی نوزاد
درمان زردی نوزاد بستگی به علت زردی و شدت آن دارد. در اکثر موارد، زردی نوزاد به طور طبیعی بدون نیاز به درمان خاصی بهبود می‌یابد. اما در مواردی که زردی نوزاد شدید یا مرتبط با عوامل دیگری است، درمان ممکن است ضروری باشد. درمان زردی نوزاد ممکن است به صورت زیر انجام شود:
-
تغذیه با شیر مادر:
- تغذیه نوزاد با شیر مادر به عنوان یکی از راه‌های اصلی درمان زردی نوزاد مطرح میشود. شیر مادر حاوی مواد غذایی و آنتی‌اکسیدان‌هایی است که میتواند به کاهش سطح بیلی‌روبین و زردی کمک کند.
-
نور درمانی (فتوتراپی):
- در مواردی که زردی نوزاد شدید است و سطح بیلی‌روبین بسیار بالا رفته است، نور درمانی یا فتوتراپی توصیه میشود. نوزاد زیر نورهای ویژه‌ای قرار می‌گیرد که به بیلی‌روبین در خون و پوست نوزاد اثر می‌گذارد و آن را تجزیه میکند. این درمان معمولاً در بیمارستان تحت نظر پزشک انجام میشود.
-
انجام آزمون‌های خونی:
- در برخی موارد، پزشک ممکن است آزمون‌های خونی برای اندازه‌گیری سطح بیلی‌روبین در خون نوزاد انجام دهد تا شدت زردی و نیاز به درمان را تعیین کند.
-
تغییرات در تغذیه:
- در موارد خاص، تغییرات در تغذیه نوزاد مانند افزودن میزان مصرف مایعات یا تغذیه با شیر مخصوص (فرمول) توصیه میشود. این تغییرات باید توسط پزشک تعیین شوند.
مهمترین نکته این است که تشخیص و درمان زردی نوزاد نیاز به نظارت پزشکی دارد. اگر شما نگران زردی نوزاد خود هستید یا نوزاد شما علائمی نظیر زردی پوست، بی‌حالی، یا تغییرات در رفتار نشان داده است، بهترین اقدام این است که بلافاصله به پزشک متخصص نوزاد مراجعه کنید. او میتواند تشخیص دقیقی را بگذارد و در صورت لزوم درمان مناسب را تجویز کند.
چه زمانی زردی خطرناک است؟
حد خطرناک بودن زردی نوزاد بستگی به سن، وزن، نارس بودن یا به موقع به دنیا آمدن او دارد. بطور مثال اگر نوزادی با وزن 3/5 یا 4 کیلوگرم و پس از 9 ماه کامل بدنیا آمده باشد و میزان بیلی روبین او 12 باشد، این میزان بیلی روبین برای نوزاد طبیعی است و بیلی روبین تولید شده توسط کبد او دفع میشود.
علت استفاده از نور سفید یا آبی برای درمان زردی چیست؟
اشعه UV یا ماوراء بنفش که از مهتابی ها ساطع میشود، مولکول های بیلی روبین را رسوب کرده و آن ها را میشکند و به قطعات ریز تری تبدیل میکند. پس از اینکه بیلی روبین ها به قطعات ریز تری تبدیل شدند، از راه ادرار دفع میشوند. نکته مهم این است که قبل از قراردادن نوزاد در معرض نور چشم های او را ببندید تا نور به چشم ها آسیب نرساند.
