شاید بارها از اخبارهای محلی خبر هشدار بیماری وبا را شنیده باشید. بیماری وبا اغلب در فصل تابستان و در نتیجه مصرف آب آلوده به خصوص آب چاه‌ها در بین مردم منطقه شیوع پیدا می‌کند. وبا نوعی بیماری باکتریایی است که فرد دو تا پنج روز پس ابتلا دچار اسهال و استفراغ شدید می‌شود، به طوری که بیمار در چند ساعت آب بدن خود را به شدت از دست میدهد. وبا اغلب بعد از حوادثی مثل سیل و زلزله و اتفاق می‌افتد و به سرعت در بین مردم به خصوص کودکان شیوع پیدا می‌کند. در ادامه به بررسی علائم و نشانه‌های بیماری وبا و راه‌های انتقال و پیشگیری از این عارضه می‌پردازیم، تا با وبا این بیماری همه‌گیر و خطرناک بیشتر آشنا شوید.
تاریخچه شیوع وبا
وبا یکی از قدیمی‌ترین و مرگبارترین بیماری‌های عفونی است که تاریخچه آن به قرن‌ها پیش برمی‌گردد. اولین شیوع‌های گسترده وبا در قرن نوزدهم در آسیا و سپس در اروپا و آمریکا رخ داد. این بیماری به دلیل شرایط بهداشتی نامناسب و کمبود آب سالم به سرعت گسترش یافت و هزاران نفر را به کام مرگ کشاند. با پیشرفت‌های علمی و بهبود زیرساخت‌های بهداشتی، امروزه شیوع‌های وبا کمتر رخ می‌دهند، اما در مناطق محروم همچنان تهدیدی جدی محسوب می‌شود.
نقش سازمان‌های بین‌المللی در کنترل وبا
سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان بهداشت جهانی (WHO) نقش مهمی در کنترل و پیشگیری از شیوع وبا دارند. این سازمان‌ها با ارائه واکسن‌های وبا، آموزش جوامع در مورد بهداشت و ایمنی، و تامین منابع لازم برای بهبود زیرساخت‌های بهداشتی، به کاهش شیوع این بیماری کمک می‌کنند. همچنین، در مواقع شیوع بیماری، این سازمان‌ها با اعزام تیم‌های پزشکی و فراهم کردن تجهیزات و داروهای مورد نیاز، به کاهش تلفات انسانی کمک می‌کنند.
تاثیر تغییرات آب و هوایی بر شیوع وبا
تغییرات آب و هوایی مانند سیلاب‌ها و افزایش دما می‌توانند شرایط مناسبی برای گسترش باکتری وبا ایجاد کنند. سیلاب‌ها ممکن است آب‌های آشامیدنی را آلوده کنند و زیرساخت‌های بهداشتی را تخریب نمایند، در حالی که افزایش دما میتواند رشد و تکثیر باکتری‌ها را تسریع کند. این عوامل محیطی به‌ویژه در مناطق فقیرنشین و بدون زیرساخت‌های مناسب بهداشتی، خطر شیوع وبا را افزایش می‌دهند.
اهمیت آموزش و آگاهی‌رسانی در پیشگیری از وبا
آموزش و آگاهی‌رسانی عمومی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای پیشگیری از شیوع وبا است. آموزش بهداشت شخصی، نحوه تصفیه آب، و روش‌های ایمن نگهداری و مصرف غذا میتواند به کاهش خطر ابتلا به وبا کمک کند. برنامه‌های آموزشی و آگاهی‌رسانی از طریق رسانه‌ها، مدارس، و مراکز بهداشتی می‌توانند اطلاعات حیاتی را به جامعه منتقل کنند و مردم را در مقابل این بیماری محافظت نمایند.
وبا چیست؟ | میکروب وبا چیست ؟
حتما بخوانید: اورولوژی چیست + همه چیز درباره متخصص اورولوژی
چه کسانی در معرض بیماری وبا قرار دارند؟
طبق مطالعات انجام شده سه دسته از افرد در برابر عامل بیماری وبا آسیب پذیرترند.
1. افرادی که در شرایط بهداشتی نامناسب قرار دارند.
وبا به احتمال زیاد در شرایطی که یک محیط بهداشتی و تامین آب سالم وجود نداشته باشد ایجاد می‌شود. شیوع میکروب وبا در اردوگاه‌های پناهندگان، کشورهای فقیر و مناطق آسیب‌دیده از قطحی، جنگ یا بلایای طبیعی معمول است.
2. افرادی که سطح اسید معده پایینی دارند.
باکتری‌های وبا در یک محیط اسیدی زنده نمی‌مانند و اسید معده اغلب به عنوان عامل دفاعی در برابر عفونت عمل می‌کند. اما افرادی که سطح اسید معده کمی دارند مانند کودکان، افراد مسن و افرادی که آنتی اسید یا داروهای ضداسید مصرف می‌کنند، از این محافظت برخوردار نیستند. بنابراین بیشتر در معرض ابتلا به بیماری وبا قرار دارند.
3. افرادی که دارای گروه خونی O هستند.
به دلایل نامشخصی افرادی که دارای گروه خونی O هستند دوبرابر بیشتر از سایر گروه‌های خونی در معرض خطر ابتلا به بیماری وبا قرار دارند.
علائم بیماری وبا
1. اسهال شدید، مدفوع آب برنجی
اسهال ناشی از بیماری وبا به صورت ناگهانی در فرد ایجاد می‌شود که اغلب آبکی، پرفشار و بدون دل درد است و بیمار نمی‌تواند آن را کنترل کند. باکتری عامل وبا به سرعت باعث از بین رفتن مایعات بدن می‌شود و اغلب دارای ظاهری کمرنگ و شیری و شبیه به آب برنج است.
حتما بخوانید: آب مورد نیاز بدن ما چقدر است؟ (فواید نوشیدن آب)
2. تهوع و استفراغ
استفراغ خصوصا در مراحل اولیه بیماری وبا رخ میدهد و میتواند تا ساعت‌ها ادامه داشته باشد.
3. کم آبی بدن
کم آبی بدن میتواند در عرض چند ساعت پس از شروع علائم بیماری وبا مانند اسهال و استفراغ در بدن ایجاد شده و منجر به از دست رفتن سریع مواد معدنی موجود در خون شود. در این حالت بیمار علائم زیر را تجربه می‌کند:
- تندمزاجی و بی‌حوصلگی
- خستگی
- چشم‌های گود افتاده
- خشکی دهان
- تشنگی شدید
- فشارخون پایین
- ضربان قلب نامنظم
حتما بخوانید: علت خشکی دهان چیست + درمان قطعی خشکی دهان
راه‌های انتقال وبا
محقق دانشگاه تافتس که در حال مطالعه این بیماری است، معتقد است: وبا یک باکتری است که آموخته چگونه در محیط زیست زنده بماند. این بدان معنی است که هیچ راهی برای خلاص شدن از شر آن وجود ندارد. در حالی که بسیاری از بیماری‌ها در درجه اول از طریق انتقال انسان گسترش می‌یابند، باکتری وبا با کمین کردن در محیط انتقال پیدا می‌کند. در ادامه مقاله با راه‌های انتقال باکتری وبا آشنا می‌شویم.
1. مصرف آب غیرآشامیدنی یا آب چاه
باکتری وبا در آب حل نمی‌شود و همانطور که گفته شد در آب کمین می‌کند. به همین دلیل منابع آب‌های آلوده، عامل اصلی بیماری وبا در مقیاس بزرگ هستند. افرادی که در شرایط و مکان‌های شلوغ و بدون بهداشت کافی زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض خطر بیماری وبا به خصوص در فصل تابستان قرار دارند.
2. غذاهای دریایی
خوردن غذاهای دریایی مثل ماهی و میگو خام یا پخته نشده که به عنوان پناه باکتری وبا در آب شناخته شده‌اند، خطر ابتلا به بیماری را افزایش میدهد.
3. میوه و سبزیجات خام
میوه‌ها و سبزیجات خام ،عامل بیماری وبا در مناطق آلوده به این میکروب هستند؛ زیرا آبیاری محصولات کشاورزی با آب فاضلاب میتواند باعث آلوده شدن محصولات مزارع شود. این اتفاق اغلب در کشورهای در حال توسعه با آب و هوای خشک اتفاق می‌افتد زیرا اغلب زمین‌های کشاورزی، در جوار چاه‌های فاضلاب قرار دارند.
4. تماس با اشیا و افراد آلوده به بیماری وبا
همان طور که می‌دانید ارتباط با افراد آلوده در هر بیماری، عامل اول انتشار بیماری‌های ویروسی مانند کرونا و وبا است.
راه‌های درمان بیماری وبا
بیماری وبا به درمان سریع نیاز دارد زیرا این باکتری از طریق سموم قدرتمندی باعث ترشح بیش از حد مجاری روده می‌شود که منجر به جذب مایعات در بدن نمی‌شود. این بیماری در طی چند ساعت میتواند باعث فروپاشی گردش خون و مرگ شود.
حتما بخوانید: سرطان روده چیست؟ علائم سرطان روده و تشخیص آن
بازیابی آب بدن
هدف از این روش جایگزین کردن مایعات و الکترولیت‌های از دست رفته با استفاده از یک محلول ساده هیدراتاسیون؛ محلول آب نمک خوراکی یا ORS می‌باشد. در صورت عدم بازگرداندن آب بدن تقریبا پنجاه درصد از افراد مبتلا به بیماری وبا می‌میرند که با این درمان، تلفات ناشی از میکروب وبا به کمتر از یک درصد کاهش می‌یابد.
تزریق مایعات داخل وریدی
اکثر افراد مبتلا به وبا می‌توانند به کمک مصرف محلول خوراکی او. آر. اس ORS درمان شوند، اما در برخی موارد که افراد دچار کم آبی شدید شده باشند، بدن ممکن است به مایعات داخل وریدی نیز نیاز داشته باشد.
مصرف آنتی بیوتیک
در حالیکه آنتی بیوتیک بخش ضروری از درمان وبا نیست، اما برخی آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند اسهال و استفراغ مربوط به وبا را کاهش دهند و مدت زمان درمان بیمار را بسیار کوتاه کنند.
مکمل‌های زینک و روی
تحقیقات نشان داده است که مصرف روی میتواند اسهال را کاهش داده و به بهبود علائم بیماری وبا در کودکان کمک کند.
راه‌های پیشگیری از بیماری وبا
در صورتی که از اخبار محلی شیوع بیماری وبا را در منطقه شنیده‌اید و یا به محل مشکوک به بیماری وبا سفر کرده‌اید، موارد زیر را رعایت کنید.
- دستان خود را به طور مکرر با آب و صابون بشویید.
- آب آشامیدنی سالم بنوشید.
- غذای کاملا پخته و گرم بخورید.
- از خوردن سوشی و همچنین ماهی خام یا نیم پز بپرهیزید.
- میوه‌ها و سبزیجات مانند موز و پرتقال را پوست بگیرید.
- از مصرف سبزیجات پخته نشده از جمله سالاد‌ها که با آب سالم نشسته شده؛ بپرهیز کنید.
- دندان‌هایتان را با آب بسته‌بندی شده یا آب جوشانده شده مسواک بزنید.
حتما بخوانید: 7 روش آسان برای مقابله با بوی بد دهان
واکسن وبا
واکسن وبا در پیشگیری از عامل این بیماری بسیار موثر است. این واکسن به نام (Vaxchora) با دوز زنده به صورت خوراکی تجویز می‌شود. واکسن وبا، در بزرگسالان با دو دوز، در فاصله 1 تا 6 هفته میتواند تا دو سال از ابتلا به وبا محافظت کند. بیشتر عموم مردم به این واکسن احتیاج ندارند. استفاده از این واکسن معمولا فقط در موارد خاصی از جمله مسافرت به محلی که بیماری وبا شایع است و دسترسی به مراقبت‌های پزشکی امکان پذیر نیست تجویز می‌شود. به طور مثال این واکسن برای امدادگران و نجاتگرانی که به مناطقی هشدار شیوع بیماری وبا وجود دارد به کار می‌رود. به طور کلی این واکسن به افرادی که در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند توصیه می‌شود.
گزارشات نشان میدهد که این واکسن (Vaxchora) احتمال ابتلا به اسهال شدید در افراد را تا 90 درصد در 10 روز اول پس از واکسیناسیون و میزان 80 درصد در 3 ماه پس از واکسیناسیون کاهش میدهد. ایمنی و اثربخشی واکسن وبا در زنان باردار یا مادران شیرده هنوز مشخص نیست.
عوارض جانبی واکسن وبا (Vaxchora) شامل مواردی از جمله خستگی، سردرد، دردهای شکمی، تهوع و استفراغ، کاهش اشتها، و اسهال است.
سخن آخر
با وجود اینکه تحقیق درمورد میکروب وبا همچنان ادامه دارد اما بیماری وبا همچون بسیاری از بیماری‌های ویروسی میتواند برای افراد به خصوص کودکان بسیار خطرناک باشد. بنابراین بهتر است قبل از هرگونه شیوع بیماری اقدامات لازم مثل: رژیم غذایی درست و بهداشت فردی جهت سلامت خانواده به صورت همیشگی و دائمی رعایت شود.
