رابطه جنسی یکی از نیازهای طبیعی و غریزی زوجین است اما همیشه قرار نیست که به داشتن فرزند منجر شود. جلوگیری از بارداری به روش‌های مختلفی امکان پذیر بوده که یکی از این روش‌ها استفاده از قرص اورژانسی است. اما از کجا بفهمیم قرص اورژانسی عمل کرده؟ اگر عمل نکرد چه کنیم؟
قرص اورژانسی
قرص‌های اورژانسی جلوگیری از بارداری معمولا حاوی دوز بالایی از هورمون‌ها هستند که به نحوی عمل می‌کنند تا از تخمک‌گذاری جلوگیری کرده یا در محیط رحم تغییراتی را به وجود آورند که از بارداری جلوگیری شود. اثرگذاری قرص‌های اورژانسی بستگی به زمانی دارد که مصرف شوند و برخی نشانه‌ها می‌توانند بیان کنند که آیا قرص اثر کرده یا خیر.
چگونه بفهمیم قرص اورژانسی اثر کرده؟
قرص دارویی است که با یک لیوان آب بلعیده می‌شود و اثربخشی آن در همان لحظه مشخص نخواهد شد بلکه نیاز به زمان دارد. بارداری فرایندی است که اگر اسپرم با تخمک لقاح شود چندی بعد به شکل جنین نمایان خواهد شد. هدف از مصرف قرص اورژانسی جلوگیری از حاملگی است بنابراین باید دانست که نحوه اثربخشی آن چگونه است تا بتوان از آن اطمینان حاصل کرد.
قابل پیش‌بینی‌ترین علامت اثر کردن قرص اورژانسی این است که قاعدگی حدود 7 تا10 روز بعد از زمان معمولی یا با اندکی تاخیر رخ دهد. البته پریود شدن نشانه قطعی از عدم بارداری نیست اما با این حال می‌توان آن را به عنوان روشی نسبتا مطمئن برای اطمینان از عدم بارداری در نظر گرفت.
برخی زنان پس از مصرف قرص اورژانسی ممکن است لکه‌بینی یا خونریزی غیرطبیعی را تجربه کنند. این علائم می‌تواند نشانه‌ای از اثرگذاری قرص اورژانسی باشد. اگر قاعدگی به‌طور طبیعی یا با تاخیر صورت گرفت و هیچ علائم بارداری مثل تهوع شدید، حساس شدن پستان‌ها و یا تأخیر طولانی در قاعدگی مشاهده نشد احتمالا قرص به درستی اثر کرده است.
منفی شدن بی بی چک یک روز بعد از تاخیر در پریود، منفی شدن جواب آزمایش خون (6 تا 8 روز بعد از تخمک گذاری) و شروع پریود بعدی نشانه‌های دیگری هستند که یعنی قرص اورژانسی موفق عمل کرده است.
اگر قرص اورژانسی اثر نکرد، چه کنیم؟
گاهی قرص اورژانسی نتیجه‌ای که باید بدهد را نداده و این مورد باعث می‌شود نطفه جنین تشکیل شود. اگر قرص اورژانسی اثر نکرد می‌توان مراحل زیر را دنبال کرد:
- آزمایش بارداری: اگر قاعدگی به تعویق افتاد یا علائم بارداری مشاهده شد ابتدا باید تست بارداری انجام داد. معمولا توصیه می‌شود که تست بارداری 2 هفته پس از زمان تخمینی بارداری انجام شود.
- مشاوره پزشکی: در صورت مثبت بودن تست بارداری، بهتر است سریعا با متخصص زنان مشورت نموده تا گزینه‌های مختلف مثل سقط بررسی شود. البته سقط گزینه ای نیست که به راحتی اجازه داده شود با این حال جزو راهکارهای اتمام بارداری است.
- تکرار استفاده از قرص اورژانسی: اگر قرص اورژانسی بلافاصله تا 72 ساعت پس از رابطه جنسی مصرف شده باشد احتمال موفقیت آن بیشتر است. در صورتی پس از مصرف احساس می‌شود که کارایی آن کاهش یافته است طوریکه زن دچار استفراغ یا اسهال شدید شده است توصیه بر این است که با پزشک مشورت شود.
در چه صورتی قرص اورژانسی اثر نمی‌کند؟
اثرگذاری قرص اورژانسی به سرعت مصرف آن بستگی دارد. هرچه زودتر مصرف شود، احتمال موفقیت آن بیشتر است. این نکته را باید در نظر گرفت که قرص اورژانسی فقط برای جلوگیری از بارداری پس از مقاربت بدون پیشگیری یا در صورت بروز اتفاقات دیگر مانند پاره شدن کاندوم است و نباید به‌طور مکرر استفاده شود.
به طور کلی شرایطی وجود دارند که مانع از اثرگذاری قرص‌های اورژانسی می‌شوند که عبارتند از:
- وزن بالای 75 کیلوگرم
- شاخص توده بدنی (BMI) بالای 30
- ناراحتی گوارشی و کبدی
- بیماری‌های ایجاد کننده اختلال در هضم و جذب داروها
- تداخل داروهای مصرفی مانند آنتی بیوتیک‌ها، قرص‌های ضدافسردگی، آرامبخش‌ها و آنتی اکسیدان‌ها
اگر به طور منظم از روش‌های پیشگیری از بارداری استفاده می‌شود، بهتر است که به آن روش‌ها پایبند بوده تا نیاز به مصرف قرص اورژانسی پیش نیاید. در صورتیکه بلافاصله بعد از مصرف قرص استفراغ رخ دهد باید قرص دیگری مصرف شود. اگر هرگونه نگرانی دارید یا در مورد زمان مصرف یا اثرگذاری قرص اورژانسی شک دارید، بهترین گزینه مشورت با پزشک یا متخصص زنان است.
اثربخشی قرص اورژانسی تا چند وقت بعد امکان پذیر است؟
اثربخشی قرص اورژانسی به زمانی که پس از رابطه جنسی مصرف می‌شود بستگی دارد. هرچه زودتر قرص اورژانسی مصرف شود، احتمال اثرگذاری آن بیشتر است. به طور کلی قرص‌های اورژانسی تا حدودی برای مدت زمان محدود اثر دارند که باید مدت زمان آن را در نظر گرفت:
- قرص اورژانسی حاوی لوونورژسترل Plan B یا مشابه آن:
- قرص‌های حاوی لوونورژسترل معمولا باید تا 72 ساعت (3 روز) پس از رابطه جنسی محافظت نشده مصرف شوند.
- بیشترین اثرگذاری زمانی است که قرص تا 24 ساعت پس از رابطه مصرف شود که می‌تواند تا 89% از بارداری جلوگیری کند.
- اگر مصرف این قرص‌ها بین 24 تا 72 ساعت پس از رابطه جنسی باشد احتمال اثرگذاری کاهش می‌یابد اما باز هم بهتر از هیچ‌چیز است.
- قرص اورژانسی حاوی یدید اوسترادیول Ella یا مشابه آن:
- قرص‌های حاوی یدید استرادیول می‌توانند تا 120 ساعت (5 روز) پس از رابطه جنسی محافظت نشده مصرف شوند.
- این داروها نسبت به قرص‌های لوونورژسترل اثربخشی بیشتری در طول مدت 3 تا 5 روز دارند.
جمع بندی
استفاده از قرص ضد بارداری که به آن‌ها قرص اورژانسی هم گفته می‌شود روش مطمئنی برای پیشگیری از بارداری نیستند و احتمال خطا در آن وجود دارد. با این حال گاهی رابطه جنسی حفاظت نشده پیش می‌آید که برای اطمینان از عدم بارداری نیاز به مصرف قرص اورژانسی خواهد بود.
اگر زن بعد از استفاده از قرص اورژانسی به موعد قاعدگی بعدی خود نرسد یا علائمی مانند تهوع، استفراغ، سردرد، یا گیجی را مشاهده نکند نشانه‌ای است که قرص اورژانسی احتمالا موثر بوده و جلوی بارداری را گرفته است. اگر قاعدگی به موقع اتفاق نیفتد و علائم مذکور ایجاد نشود ممکن است قرص اثر نکرده باشد. در این صورت باید تست حاملگی به روش بی بی چک و آزمایش خون انجام داد و در صورت مثبت بودن به پزشک مراجعه کرد تا در صورت امکان راه حل مناسبی برای ختم بارداری پیدا کرد.
مجدد یادآور می‌شود که قرص اورژانسی نمی‌تواند جایگزین روش‌های کنترل بارداری دائمی باشد و فقط در مواقع اضطراری مورد استفاده قرار می‌‌گیرد. پس در صورت احتمال بارداری توصیه می‌شود حتما با پزشک مشورت نمایید.
