امروزه با تغییر سبک زندگی و مشکلاتی همچون بالا رفتن سن ازدواج در اکثر جوامع، ناباروری زنان نیز به مسئله‌ای شایع و رو به افزایش تبدیل شده که نیاز به استفاده از روش‌های جدید جهت درمان ناباروری را ضروری ساخته است. ناباروری در زنان بر اثر علل و عوامل مختلفی شکل می‌گیرد که برخی از آن‌ها شامل عوامل محیطی و سبک زندگی و برخی دیگر شامل بیماری‌ها و مشکلات ژنتیکی یا اختلالات مادرزادی می‌باشد. در این مقاله به نقش چند بیماری شایع که بخشی از دلایل ناباروری زنان را تشکیل می دهند، می‌پردازیم.
نقش آندومتریوز در ناباروری زنان
آندومتریوز از بیماری‌های اثرگذار بر قدرت باروری زنان است که علت اصلی بروز آن مشخص نیست و اغلب با علائمی مانند دردهای لگنی شناخته میشود. منظور از آندومتریوز، رشد غیرعادی بافت آندومتر در خارج از رحم و نقاط مختلفی از حفره لگنی یا شکم می‌باشد که گاهی حتی ریه فرد را نیز درگیر می‌کند. درواقع، بافت آندومتر به‌طور طبیعی در داخل رحم رشد می‌کند که جنین را درون خود نگه دارد و درصورتی که حاملگی رخ ندهد، طی قاعدگی از بین می‌رود.
پیش از اقدام به درمان، پزشک به کمک روش‌هایی همچون سونوگرافی واژینال یا سونوگرافی از راه مقعد به شناسایی و محل‌یابی بافت آندومتریوز می‌پردازد و معمولاً یک سونوگرافی از کلیه نیز برای بیمار انجام میشود. از آنجایی که جراحی برای برداشتن بافت آندومتریوز یک عمل حساس و مهم به حساب می‌آید، اغلب طی یک مرحله و به‌طور کامل به اتمام می‌رسد؛ با این حال، گاهی درمان‌های دارویی هم برای بیمار درنظر گرفته میشود.
باید گفت که وقوع بیماری آندومتریوز در هر سنی از سنین باروری امکان‌پذیر است؛ بنابراین پس از بلوغ دختران نیز ممکن است پیشروی این بیماری آغاز گردد و تا سال‌ها تشخیص داده نشود. در هر حال، بیماری آندومتریوز معمولاً موجب ناباروری زنان به صورت دائمی و قطعی نمی‌شود و درصورت درمان با روش‌های مناسب و پیشرفته، امکان حاملگی مجدد برای فرد وجود خواهد داشت.
اغلب زنان مبتلا به آندومتریوز، دچار اختلال در تخمک‌گذاری هستند. به همین علت پزشک برای تحریک تخمک گذاری، داروهای باروری و تحریک تخمک‌گذاری تجویز می‌کند. در این زمان به محض شروع تخمک‌گذاری، پزشک از روش IVF یا روش IUI استفاده می‌کند. اگرچه جراحی اصلی‌ترین درمان آندومتریوز می‌باشد؛ اما پزشکان با توجه به پیشرفت‌های علم پزشکی در مورد روش‌های IVF و IUI، اغلب از این روش‌ها برای درمان ناباروری حاصل از آندومتریوز استفاده می‌کنند.
آیا کیست تخمدان باعث ناباروری می شود؟
کیست تخمدان یکی از شایع‌ترین بیماری‌های بانوان به حساب می‌آید که طیف وسیعی از دختران و زنان را در سنین باروری درگیر می‌کند. کیست‌ها انواع مختلفی دارند و لزوماً همه آن‌ها باعث ناباروری نمی‌شوند. باید دانست رایج‌ترین نوع کیست تخمدان، کیست فولیکولی با نمایی ساده و پر از مایع است که خودبه‌خود از بین می‌رود و باعث نازایی نمی‌گردد. البته گاهی برخی از این کیست‌ها بیش‌ازحد بزرگ میشود و بدین ترتیب با اختلال در خون‌رسانی به تخمدان یا پارگی و آسیب به تخمدان‌ها، مشکلات باروری را به دنبال می‌آورد.
نوع دیگری از کیست تخمدان موسوم به کیست درمویید، اغلب حاوی محتویاتی همچون پوست و مو است که این نوع کیست هم معمولاً مانع باروری زنان نمی‌گردد. اما کیست‌های آندومتریوز باتوجه به شدت آن‌ها، عوارضی نظیر چسبندگی شدید و واکنش‌های التهابی را در پی دارد و ممکن است منجر به ناباروری زنان شود.
جهت درمان کیست‌های خطرناک لازم است ابتدا تغییراتی در سبک زندگی فرد صورت گیرد که شامل افزایش ورزش‌های مناسب و چکاپ‌های منظم می‌باشد. پزشک با استفاده از داروهایی همچون قرص‌های ضدبارداری، دوره قاعدگی فرد را تنظیم می‌کند و سپس از داروهای تحریک تخمک‌گذاری جهت آمادگی زن برای بارداری استفاده می‌نماید.
نقش بیماری تیروئید در ناباروری زنان
تیروئید از مهم‌ترین غدد درون‌ریز بدن است که به تولید و ترشح هورمون‌های ضروری بدن کمک می‌کند. این غده که در جلوی گردن قرار گرفته، تحت تأثیر عواملی مانند مشکلات ژنتیکی، مواد شیمیایی، اشعه، عفونت‌ها و استرس شدید دچار اختلال میشود و عوارضی نظیر ناباروری، ناکارایی جنسی، چاقی و... را به دنبال می‌آورد.
از آنجایی که هورمون‌های تیروئیدی روی فرآیند تخمک‌گذاری و لقاح تخمک اثر می‌گذارد، هرگونه کم‌کاری یا پرکاری تیروئید باعث اختلال در قدرت باروری زنان می‌گردد. همچنین گاهی افزایش پرولاکتین ناشی از کم‌کاری تیروئید، زمینه ایجاد کیست تخمدان را فراهم می‌سازد. از دیگر عوارض اختلال عملکرد تیروئید می‌توان به قاعدگی نامنظم، ایجاد مشکل در پذیرش آندومتر برای لانه‌گزینی جنین، بی‌حالی و افسردگی، خشکی پوست و... اشاره کرد.
برای درمان اختلالات باروری ناشی از پرکاری یا کم‌کاری تیروئید باید از درمان جایگزینی هورمون‌های تیروئید استفاده کرد. به‌عنوان مثال، پرکاری تیروئید با مصرف داروهایی جهت مهار ترشحات این غده و کاهش تولید هورمون‌های تیروئیدی امکان‌پذیر می‌باشد. گاهی نیز با یافتن عاملی که موجب اختلال عملکرد تیروئید شده، پزشک به کمک اشعه رادیواکتیوی نسبت به از بین بردن آن عامل اقدام می‌کند.
بارداری با وجود تنبلی تخمدان
تنبلی تخمدان که اغلب به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک اشاره دارد، ازجمله اختلالات هورمونی شایع در میان خانم‌ها به شمار می‌رود که طی آن، تولید هورمون‌های مردانه به میزان غیرعادی افزایش و ترشح هورمون‌های استروژن و پروژسترون کاهش می‌یابد. از آنجایی که این دو هورمون نقشی اساسی در تنظیم چرخه قاعدگی دارند، با بروز تنبلی تخمدان چرخه تخمک‌گذاری دچار اختلال می‌گردد و بدین ترتیب، احتمال ناباروری در زن افزایش می‌یابد.
از علائم تنبلی تخمدان می‌توان به افزایش وزن غیرعادی، عدم تخمک‌گذاری، پریودی نامنظم و... اشاره کرد. اگرچه این بیماری لزوماً به ناباروری و نازایی زنان منجر نمی‌شود؛ اما پیشگیری و درمان به‌موقع آن اهمیت زیادی در حفظ قدرت باروری بانوان خواهد داشت. برای درمان تنبلی تخمدان روش‌های مختلفی استفاده میشود که کاهش وزن _در زنان دارای اضافه وزن و چاقی_، رژیم غذایی مناسب، دارو درمانی و... از مهم‌ترین راهکارها به شمار می‌رود.
همان‌طور که بیان شد، ناباروری زنان بر اثر دلایل گوناگونی شکل می‌گیرد که بیماری‌های ذکر شده، تعدادی از شایع‌ترین دلایل ناباروری زنان می‌باشد. به‌طورکلی، اغلب مشکلات باروری به کمک روش‌هایی همچون در پیش گرفتن سبک زندگی سالم و اقدام به بارداری در سنین مناسب، قابل پیشگیری و درمان است؛ با این حال، درصورت بروز هریک از این بیماری‌ها می‌توان با مراجعه به پزشک و درمان زودهنگام، شانس خود را برای فرزندآوری مجدد حفظ کرد.
منبع: رادینا سلامت
