همه چیز درباره دیابت بارداری | علل +علائم + درمان

دیابت بارداری (Gestational Diabetes) 

دیابت بارداری حالتی است که در دوران بارداری سطح قند خون مادر بالا می‌رود. دو نوع دیابت بارداری وجود دارد، نوع اول A1 است که زنان باردار می‌توانند دیابت را از طریق رژیم غذایی و ورزش کنترل کنند؛ نوع دوم A2 است که نیاز به مصرف انسولین و داروهای دیگر دارد. عموما دیابت بارداری بعد از زایمان از بین می‌رود اما می‌تواند بر سلامت کودک تاثیر بگذارد و خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را در اواخر زندگی افزایش دهد. شما می‌توانید قدم‌های پیشگیری را بردارید و موجب حفظ سلامتی خود و کودکتان شوید.

علائم دیابت بارداری | دیابت بارداری چه علائمی دارد؟

زنان مبتلا به دیابت حاملگی معمولا علائمی ندارند یا ممکن است تا زمان بارداری علائمی از آن را نشان ندهند. اکثر بانوان باردار طی یک آزمایش غربالگری متوجه می‌شوند که به دیابت مبتلا هستند. ممکن است متوجه شوید که:

• بیش از حد عطش دارید
• دائم احساس خشکی دهان دارید
• بیشتر گرسنه هستید و بیش از حد معقول غذا می‌خورید
• بیش از حد ادرار می‌کنید

که می‌تواند نشان از علائم دیابت بارداری باشند.

علت دیابت بارداری

به هنگام غذا خوردن لوزالمعده انسولین ترشح می‌کند. انسولین هورمونی است که کمک می‌کند قندی به نام گلوکز از خون به سلول‌ها منتقل شده که از آن برای تامین انرژی بدن استفاده می‌شود. در دوران بارداری جفت هورمون‌هایی را ایجاد می‌کند که باعث تجمع گلوکز در خون می‌شود. معمولا پانکراس می‌تواند انسولین کافی برای کنترل گلوکز ارسال کند اما اگر بدن شما نتواند انسولین کافی تولید کند یا آنطور که باید انسولین را قطع کند، سطح قند خون افزایش یافته و تبدیل به دیابت بارداری می‌شود.

عوامل ایجاد دیابت بارداری

اگر دارای شرایط زیر باشید احتمال ابتلا به دیابت بارداری افزایش می‌یابد:

• قبل از بارداری اضافه وزن داشتید
• سطح قند خون بالاتر از حد مجاز باشد اما به اندازه کافی برای دیابت نباشد که به آن پیش دیابت گفته می‌شود
• افرادی از اعضای خانواده مبتلا به دیابت باشد
• قبلا دیابت بارداری داشته‌اید
• سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یا بیماری دیگر مرتبط با مشکلات انسولین داشته باشید
• فشار خون بالا، کلسترول بالا، بیماری قلبی یا سایر عوارض جانبی داشته باشید
• نوزادی با بیش از 4 کیلوگرم وزن به دنیا آورده باشید
• سقط جنین داشته‌اید
• نوزادی با نقص مادرزادی متولد شده یا مرده به دنیا آمده است
• بیشتر از 25 سال دارید

تشخیص دیابت بارداری | آزمایشات دیابت بارداری

دیابت بارداری معمولا در نیمه دوم بارداری اتفاق می‌افتد. پزشک بین هفته‌های 24 تا 28 و یا اگر در معرض خطر بالایی هستید این مورد را بررسی می‌کند تا از سلامت مادر مطمئن شود بدین منظور آزمایش تحمل گلوکز (GTT) را می‌دهد که باید 50 گرم گلوکز در یک نوشیدنی شیرین بنوشید که قند خون را افزایش دهد. یک ساعت بعد با تست گلوکز خون خواهید دید که بدن چگونه مواد قندی را کنترل می‌کند. اگر نتایج نشان دهد که قند خون شما از یک سطح مشخص بالاتر است نیاز به آزمایش تحمل گلوکز 3 ساعته دارید یعنی 3 ساعت پس از نوشیدن 100 گرم گلوکز، آزمایش قند خون خواهید داد. همچنین ممکن است پزشک بخواهد 12 ساعت ناشتا باشید و سپس 75 گرم گلوکز به خورد شما بدهد و پس از 2 ساعت شما را آزمایش کند. اگر در معرض خطر بالا باشید اما نتایج آزمایش نرمال است ممکن است پزشک مجدد شما را به آزمایش بفرستد تا مطمئن شود که فاقد دیابت بارداری هستید.

دیابت بارداری سه ماهه اول

گاه پیش می‌آید زن بارداردر سه ماهه اول دچار دیابت شود که با آزمایش قند خون می‌توان به آن پی برد. در این آزمایش قند خون ناشتا اندازه گرفته شده و با توجه به نتیجه به دست آمده از آزمایش در رده‌های:

• طبیعی
• دیابت بارداری
• دیابت آشکار
• اختلال عدم تحمل گلوکز

دسته بندی می‌شود. در صورتی که دیابت بارداری در سه ماهه اول اتفاق بیفتد معمولا رژیم غذایی و تحرک توصیه می‌شود و مادر باید زیر نظر متخصص باشد.

درمان دیابت بارداری

اگر به دیابت بارداری مبتلا هستید برای حفظ سلامتی خود و جنین در دوران بارداری و زایمان به درمان نیاز خواهید داشت. پزشک از شما خواهد خواست که:

• سطح قند خون را 4 بار در روز یا بیشتر کنترل کنید
• کتون ادرار را بررسی کنید (کتون مواد حاصل از سوختن چربی‌های کبد است که بدن قادر به تامین انرژی از قند نیست)
• رژیم غذایی سالم داشته باشید
• ورزش را به یک عادت تبدیل کنید

پزشک شما را از نظر وزن و رشد کودک را کنترل می‌کند که ممکن است انسولین یا داروی دیگری برای کنترل قند خون به شما بدهند.

سطح قند خون در زنان در دوران بارداری

برای چک کردن قند خون در دوران بارداری نیاز به اطلاع از میزان قند دارید که باید در محدوده زیر باشد تا بتوان دیابت بارداری را کنترل کرد.:

• قبل از صرف غذا: 95 میلی گرم در دسی لیتر یا کمتر
• یک ساعت بعد از غذا: 140 میلی گرم در دسی لیتر یا کمتر
• دو ساعت بعد از غذا: 120 میلی گرم در دسی لیتر یا کمتر

رژیم و ورزش برای دیابت بارداری | در دیابت بارداری چی بخوریم؟

برای سالم ماندن در دوران بارداری مراحل ساده زیر را انجام دهید:

1. رژیم غذایی سالم و کم قند داشته باشید

با پزشک خود صحبت کنید تا مطمئن شوید با رژیم غذایی در پیش گرفته شده تغذیه مورد نیاز خود را دریافت می‌‌کنید. برنامه غذایی در نظر گرفته شده برای فرد دیابتی چنین است:

• میان وعده‌های شیرین مانند کلوچه، بستنی و آب نبات را با قندهای طبیعی مانند میوه‌ها، هویج و کشمش جایگزین کنید. سبزیجات و غلات را به برنامه غذایی دیابتی خود اضافه کنید.
• هر روز 3 وعده غذایی کوچک را همراه با دو یا سه میان وعده بخورید.
• 40% کالری روزانه خود را از کربوهیدرات و 20% از پروتئین دریافت کنید. 50% از کربوهیدرات‌ها باید کربوهیدرات‌های پیچیده و پر فیبر باشد و چربی باید بین 25 تا 30% باشد.
• روزانه بین 20 تا 35 گرم فیبر مصرف کنید. غذاهایی مانند نان غلات، ماکارونی، برنج قهوه‌ای، بلغور جو دو سر، سبزیجات و میوه‌ها سرشار از فیبر هستند.
• کل چربی خود را به کمتر از 40% کالری روزانه خود محدود کنید. چربی اشباع شده باید کمتر از 10% کل چربی مصرفی شما باشد.
• برای اطمینان از دریافت کافی ویتامین‌ها و مواد معدنی، غذاهای متنوع بخورید و از پزشک سوال کنید آیا نیاز است مصرف مکمل‌ها را نیز جز اولویت‌ها قرار دهید یا خیر.

اگر تهوع صبحگاهی دارید میان وعده‌های کوچک بخورید و در طول روز از مصرف غذاهای چرب و سرخ شده خودداری کنید.

مطلب پیشنهادی:

برای دیابت چه بخوریم | غذاهای مفید برای دیابت

2. در تمام دوران بارداری خود ورزش کنید

هنگامی که دیابت بارداری دارید تا زمانی که پزشک صلاح بداند می‌توانید ورزش کنید. فعال بودن و تحرک داشتن روش خوبی برای کمک به کنترل قند خون است. تناسب اندام در دوران بارداری برای شما مناسب بوده و از خستگی و کمردرد جلوگیری می‌کند.

• هرچه زودتر ورزش را آغاز کنید. بیشتر روزهای هفته بیش از 30 دقیقه فعالیت‌های متوسط مانند دویدن، پیاده روی، شنا و دوچرخه سواری داشته باشید.
• آیا قبل از اینکه باردار شوید ورزش خاصی را انجام می‌دادید؟ از پزشک درمورد ادامه یا قطع آن و جایگزین کردن با ورزش دیگر سوال کنید.
• ورزش می‌تواند قند خون را کاهش دهد بنابراین هنگام تمرین قرص گلوکز (نوعی قرص جویدنی مناسب افراد دیابتی) یا آب نبات سفت همراه داشته باشید.

مراقبت‌های دوران بارداری را با جدیت دنبال کنید، پزشک می‌تواند به شما درمورد غذا، فعالیت و کاهش وزن مشاوره دهد و شاید نیاز باشد به متخصص تغذیه مراجعه کنید.

مطلب پیشنهادی:

ورزش های هوازی چیست؟

داروی دیابت بارداری | زمان تزریق انسولین در دیابت بارداری

اگر رژیم غذایی و ورزش در درمان دیابت بارداری کافی نباشد نیاز به مصرف دارو خواهد بود. بهترین دارو برای مادران دیابتی، انسولین است که باعث کنترل قند خون می‌شود. زمان ترزیق و نوع انسولین توسط پزشک تعیین می‌شود. انسولین با توجه به نوع آن از 15 دقیقه تا 4 ساعت بعد اثر خواهد کرد و بین 1 تا 16 ساعت ماندگاری خواهد داشت که در این مورد و نحوه مصرف پزشک به خوبی با توجه به شرایط شما را راهنمایی خواهد کرد. معمولا در سه ماهه اول انسولین به شکم ترزیق می‌شود اما در سه ماهه دوم قسمت‌های جانبی شکم مکان مناسب‌تری برای ترزیق انسولین هستند. در سه ماه آخر بارداری با توجه به توصیه پزشک می‌توان انسولین را به شکم یا ران، بازو و یا باسن ترزیق کرد. قبل از ترزیق باید محل مورد نظر را با پد الکلی یا آب و صابون به خوبی تمیز کرد. ممکن است از داروهای دیگری هم برای کنترل قند خون استفاده شود که نوع و دوز آن از مادری به مادر دیگر متفاوت است.

پیشگیری از دیابت بارداری

قبل از بارداری می‌توانید با به کارگیری این موارد تا حدودی از ابتلا به دیابت بارداری پیشگیری کنید.:

• داشتن رژیم غذایی سالم
• تحرک داشتن
• کاهش وزن اضافی

مطلب پیشنهادی:

دختره یا پسر؟ | سریع ترین راه تعیین جنسیت جنین

تاثیر دیابت بارداری بر حرکات جنین | آیا دیابت بارداری بر کودک من تاثیر می‌گذارد؟

جنین در طول روز بین 120 تا 140 دقیقه می خوابد که طبیعی است در طول این مدت زمان تکان نخورد. اما گاه مادران مبتلا به دیابت بارداری برای کنترل قند خون، از مواد قندی کمتری استفاده می‌کنند که باعث گرسنه ماندن جنین و کمتر تکان خوردن یا تکان نخوردن او می شود. معمولا با خوردن یک خوراکی شیرین جنین پس از دقایقی تکان می‌خورد اما اگر در طول روز بارها شاهد هستید که تکان جنین کمتر شده یا به صفر می‌رسد حتما به پزشک اطلاع داده و شاید نیاز باشد نوار قلب از جنین گرفته شود. اگر در طول بارداری مدام قند خون را چک کنید احتمالا کودک سالم خواهد ماند. درست پس از زایمان، قند خون نوزاد با چند قطره خون چک می‌شود و اگر کم باشد شاید لازم باشد که گلوکز دریافت کند تا قند خون به حد طبیعی برسد. دیابت بارداری این احتمال را ایجاد می‌کند که کودکی بزرگتر از حد طبیعی داشته باشید که باید از طریق سزارین او را به دنیا بیاورید. همچنین احتمال زردی بالا خواهد بود. احتما اینکه فرزند شما در آینده نسبت به بچه‌های دیگر به دیابت نوع 2 مبتلا شود بالا خواهد بود اما از طریق سبک زندگی سالم یعنی:

• رژیم غذایی مناسب
• فعالیت بدنی زیاد

می‌تواند احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 را کاهش داد.

آیا من نیز به دیابت نوع 2 مبتلا می‌شوم؟

از آنجایی که به دیابت بارداری مبتلا بوده‌اید احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 بالا خواهد بود اما به طور 100% این اتفاق نخواهد افتاد و می‌توان برای جلوگیری از آن اقدام کرد. معمولا سطح قند خون حدود 6 هفته پس از زایمان به حالت طبیعی برمی‌گردد. بهتر است هر 3 سال یک بار آزمایشات مربوط به پیشگیری از دیابت را انجام دهید.

به طور کل برای کاهش خطر ابتلا به دیابت بارداری:

• تلاش کنید وزن خود را در حد متعادل نگه دارید.
• رژیم غذایی مناسب که شامل سبزیجات، غلات سبوس دار، میوه‌ها و پروتئین‌های بدون چربی است داشته باشید.
• ورزش را به یک عادت تبدیل کنید.
• اگر قصد بارداری مجدد دارید این احتمال را در نظر بگیرید که ممکن است دوباره به دیابت بارداری مبتلا شوید. در این مورد از پزشک کمک بگیرید.

مطلب پیشنهادی:

آیا من باردار هستم؟ | علائم بارداری بعد از چند روز ظاهر می‌شود؟

عوارض دیابت بارداری

از عوارض دیابت بارداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• فشار خون بالا و مانند پره اکلامپسی یا مسمومیت حاملگی (Preeclampsia)
• زایمان زودرس
• مرده زایی
• سزارین (به جای زایمان طبیعی)
• دیستوشی شانه (گیر کردن شانه پشت استخوان لگن مادر که مانع خارج شدن بدن نوزاد می‌شود)

همچنین احتمالا نوزاد در معرض مشکلات زیر قرار خواهد گرفت:

• مشکلات تنفسی
• زردی
• سطح پایین گلوکز
• چاقی در دوران کودکی
• خطر ابتلا به دیابت در مراحل بعدی زندگی

اما اگر تحت درمان و کنترل دیابت بارداری قرار گیرید شانس داشتن کودک سالم افزایش یافته و پس از زایمان سطح گلوکز به حالت طبیعی برمی‌گردد اما از آنجایی که شما و نوزاد در معرض دیابت بارداری بوده‌اید باید مرتبا سطح قند خون شما و کودک کنترل شود.